[ومنها] ان الائمة ثلاثة عشر! و غير ذلك، و اسانيد هذا الكتاب تختلف تارة برواية عمربن اذينه عن ابراهيم بن عمر الصنعانى عن ابان بن ابى عياش عن سليم، وتارة يروى عن عمر، عن ابان بلا واسطة. ۱
نويسنده مقاله علاوه بر ترجمه بخشى از مطالب فوق، در نوشته خويش چنين بيان داشته است:
در ارزيابى سخن ابن الغضائرى، اشاره به اين واقعيت كافى است كه در ميراث حديثى و غيرحديثى موجود و در دسترس، به يقين هيچ گونه خبر مستقلى از سليم وجود ندارد؛ همان طور كه هيچ گونه خبر مستقلى درباره خود او وجود ندارد و آنچه كه هست، به كتاب سليم و يگانه راوى آن ابان بن ابى عياش وابسته و منسوب است (ر. ك: مازندرانى، ج 2، ص 139، تعليقه مصحح)... او [ابن غضايرى] كتاب سليم را در بردارنده منكراتى مشهور دانسته و نظر خود و صاحب نظران شيعه را درباره ساختگى بودن كتاب بيان داشته است. ۲
در ابتدا صحت نسبت كتاب الضعفاء به ابن غضايرى را مورد بحث قرار مى دهيم.
آيه اللّه شيخ باقر ايروانى در اين باره مى نويسد:
ابن غضايرى، احمد بن حسين بن عبيداللّه غضايرى است. احمد از دوستان شيخ طوسى و نجاشى بوده است و اين سه نفر از شاگردان پدر احمد، يعنى حسين بن عبيداللّه غضايرى هستند.
شيخ طوسى در مقدمه ألفهرست بيان كرده است كه احمد دو كتاب دارد: يكى در ذكر مصنفات و ديگرى در ذكر اصول. سپس گفته است كه هيچ يك از اصحاب ما از اين دو كتاب نمونه بردارى (استنساخ) نكرده است و احمد به صورت ناگهانى فوت مى كند و بعضى از ورثه او، به طور عمد، به از بين بردن اين دو كتاب و غير آن دست مى زنند.
با وجود اين مطالب، علامه و سيد بن طاووس از اين كتاب نقل مى كنند؛ همان طور كه در خلال مراجعه به رجال العلامة الحلى مشخص مى شود. اما بايد گفت كه نمى توان بدين نقل مذكور اعتماد كرد؛ زيرا چگونه ممكن است كه اين دو نفر به رجال ابن غضايرى دست پيدا كرده باشند، در صورتى كه شيخ طوسى نقل كرده است كه اين دو كتاب از بين رفته است؟!
اگر از مطلب فوق چشم بپوشيم، اعتماد بر اين نقل نيز ممكن نيست؛ زيرا طريقى به كتاب مذكور شناسانده نشده است؛ چرا كه علامه و ابن طاووس طريق خود را به كتاب ذكر نكرده اند تا ملاحظه شود كه اين طريق صحيح است، تا قابل اعتماد باشد يا نه.
1.الرجال لابن الغضائرى، تحقيق: محمدرضا جلالى، ص ۶۳ و ۶۴ ؛ رجال العلامة الحلّى، ص ۸۲ و ۸۳.
2.مقاله يادشده، ص ۱۲۰.
