شرح حديث حقيقت - صفحه 216

1. مثنوى اى كه به علّت افتادگى آغازش، نام آن مشخّص نشد و شامل: حكايت دعلب و اميرالمؤمنين عليه السلام ، شرح حديث حقيقت، حكايت آل عبا، حكايت حضرت امام حسين عليه السلام ، شرح حال امام صادق عليه السلام ، شرح كلمات امام على عليه السلام ، حكاياتى از عرفا و مشايخ: ابراهيم ادهم، ذوالنون مصرى، شبلى، ابو سعيد ابو الخير و ...، شرح قسمتى از نهج البلاغه، برخى وقايع تاريخى كه در زمان حيات ابن همام روى داده، وصاياى ارسطاطاليس و... (نسخه خطّى، ص11ـ358، متن).
اين مثنوى بر وزن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (رَمَل مثمن محذوف =مقصور) سروده شده است.
آغاز آن به علّت افتادگى نسخه، معلوم نشد. از آغاز آن است:

ديده كس ازعيان،حُسنش نديد
در خور فهم است اين گفت و شنيد

2. مثنوى روضة القلوب در تفسير سوره ياسين. اين مثنوى، در 2060 بيت سروده شده ۱ و سُرايش آن به سال 904ق، پايان پذيرفته است (نسخه خطّى، ص359ـ471، متن).
در پايان آن گويد:

نام اين نسخه بود روضه ى قلوب
از حسد وز جهل [...] بى عيو

ب
باز باشد سال اتمام كتاب
نهصد و چار است اى فخر [لباب]

دو هزار و شصت بيت است آن تمام
همچو عقد دُر همه در انتظام

سعى ها در گفتنِ آن كرده ام
تا ز دل، بحر گهر آورده ام

اين مثنوى نيز بر وزن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن سروده شده است. آغاز:

ذاتش اندر قدس و تنزيه و كمال
برتر از عقل است، و از فهم و خيال

3. مثنوى هداية العارفين، شامل چهار اربعين است در شرح احاديث پيامبر اكرم در ده باب. او در اين مثنوى، ابتكارى نو به كار برده است؛ بدين گونه كه هر باب، به ترتيب عدد، شامل حديثى است مطابق با آن عدد. مثلاً حديث پنجم در امر يا نهى از پنج چيز است و بدين روش است تا آخر (نسخه خطّى، ص472ـ574، متن).
اين مثنوى نيز بر وزن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن، سروده شده است.
آغاز:

ابتدا [ى] هر سخن نام حكيم
آن كه رحمان است و بر عالم رحيم

4. منظومه و مثنوى اسرار دل ، در معارف و عرفان و تصوّف و

1.در فهرست نسخ خطّى كتاب خانه مركزى دانشگاه تهران، ۲۰۶ بيت آمده كه ظاهراً اشتباه چاپى است و از آن جا به الذريعة نيز راه يافته است (الذريعة، ج۱۹، ص۱۹۲).

صفحه از 246