در آمدی بر شيوه های ارزيابي اسناد حديث - صفحه 73

ملا محسن فيض كاشانى (م 1091 ق) به استناد مقدمه كتاب «الوافى» به صحت احاديث كتب اربعه اعتقاد دارد. ۱ شيخ حُرّ عاملى (م 1104 ق) نيز 22 دليل بر صحت مآخذ وسائل الشيعة (كه بيش از هفتاد كتاب است ۲ ) اقامه نموده ۳ ، و شهادت مؤلفان را بر صحت آن كتب ياد كرده ۴ و قرائن رجالى بر وثاقت راويان را ضميمه آن نموده است. ۵
شيخ يوسف بحرانى (م 1186 ق) از سويى استدلال بر اعتبار كتب حديث نموده ۶ و از سوى ديگر تصريح مى كند كه در اخبار موجود، حديث جعلى يافت نمى شود:
«ولعلك بمعونة ذلك تعلم ان الترجيح بين الاخبار بالتقية ـ بعد العرض على الكتاب العزيز ـ اقوى المرجحات. فان جُلّ الاختلاف الواقع فى اخبارنا بل كله عند التأمل والتحقيق انما نشأ من التقية و من هنا دخلت الشبهة على جمهور متأخرى اصحابنا رضوان الله عليهم فظنوا ان هذا الاختلاف انما تنشأ من دسّ اخبار الكذب فى اخبارنا...» ۷ .
به كمك آنچه گفتيم مى توان فهميد كه تقيه قويترين مرجح پس از قرآن است؛ زيرا مهمترين سبب اختلاف احاديث، بلكه تمام علت در اختلاف روايات، تقيه است. بسيارى از دانشمندان متأخر به اشتباه گمان برده اند سبب اين اختلاف، جعل حديث بوده است.
در جاى ديگر نيز تصريح كرده كه منشأ اختلاف اخبار، تقيه است نه جعل و وضع ۸ .
علامه مجلسى نيز روايات كتب اربعه را جايز العمل مى داند ۹ .
ميرزا حسين نورى نويسنده كتاب «مستدرك الوسائل» در خاتمه كتاب، اعتبار كتب اربعه و ساير مآخذ خود را مورد تاكيد قرار داده است ۱۰
براى نقد اين نظريه، به نقل پاره اى

1.الوافى، ج ۱، ص ۱۱

2.وسائل الشيعة، ج ۲۰، ص ۳۶ ـ ۴۷

3.همان، ص ۹۶ ـ ۱۰۴

4.همان، ص ۶۱ ـ ۷۹

5.همان، ص ۱۱۳ ـ ۱۱۵

6.الحدائق الناضرة، ج ۱، ص ۲۳ و ۲۴

7.همان، ص ۸

8.همان، ص ۱۵

9.مرآت العقول، ج ۱، ص ۲۱ و ۲۲

10.مستدرك الوسائل، ج ۳، ص ۵۳۲ به بعد و ص ۲۹۰ به بعد.

صفحه از 98