تلاش مى كند كه امامان شيعه را در شمار و در كنار قراء معروف بنشاند. ۱
يك قرينه مهم اين است كه طوسى گاه همين عمل را با تعبير «و فى تفسير اهل البيت كذا» انجام مى دهد، و مطلبى را يادآور مى شود كه مى توانسته در شمار اختلاف قرائات قرار بگيرد، اما، به صراحت، آن را از قبيل تفسير و بيان آيه مى داند؛ مثلاً در ذيل آيه «لَهُ مُعَقِّبَـاتٌ مِّن بَيْنِ يَدَيْهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ يَحْفَظُونَهُ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ»۲ پس از ذكر معانى و بيانات مختلف از مفسران و ادبا، مى نويسد:
و فى تفسير أهل البيت انّ معناه يحفظونه بأمراللّه . ۳
قرائت «بأمراللّه » به جاى «من أمر اللّه » در متون روايى و تفسيرى شيعه بسيار مشهور است. منشأ اين سخن روايتى از امام صادق عليه السلام است كه على بن ابراهيم قمى ۴ آن را چنين نقل مى كند:
در محضر امام صادق عليه السلام اين آيه خوانده شد، امام به قارى فرمود: «مگر شما عرب نيستيد؟ چگونه معقبات من بين يديه (پيشاپيش) مى تواند باشد؟ معقبات هميشه از پشت سر (من خلفه) است». مرد گفت: «فدايت شوم، پس اين آيه چگونه است؟» فرمود: «آيه چنين نازل شده است: له معقّباتٌ مِن خلفه و رقيبٌ بين يديه يحفظونه بأمر اللّه ...».
عياشى ۵ روايت مذكور را از بريد عجلى ۶ به نقل از امام صادق عليه السلام ، و ابن شهر آشوب ۷ همان را به نقل از حمران بن اعين از امام باقر عليه السلام ، روايت مى كنند. ۸ ديگران چون طبرسى ۹ روايت امام صادق عليه السلام را به طور كامل در بحث قرائات تفسير خود گنجانده و از آن كاركرد صرفا قرائتى منظور داشته اند. ۱۰ طبرسى، به علاوه، مى افزايد كه قرائت «يحفظونه بأمر اللّه » از على عليه السلام ، ابن عباس،
1.از سوى ديگر، مفاد ظاهرى اين روايات ـ كه بر تحريف يا تغيير در قرآن دلالت مى كنند ـ مورد قبول شيخ طوسى نبوده است. وى در آغاز تفسير، (التبيان، ج۱، ص۳) به صراحت و به تبع شريف مرتضى مى گويد كه قرآن تحريف نشده و تمام اخبار عامه و خاصه درباره نقصان يا جابه جايى آيات قرآن از قبيل آحاد است كه نه موجب علم است و نه مبناى عمل.
2.سوره رعد، آيه۱۱.
3.التبيان، ج۶ ،ص۲۲۸.
4.تفسير القمى، ج۱، ص۳۶۰.
5.تفسير العياشى، ج۲، ص۲۰۵.
6.مقايسه كنيد: تفسيرنور الثقلين، ج۲، ص۴۸۶ كه روايت عياشى را از شريك عجلى از امام صادق عليه السلام نقل مى كند.
7.مناقب آل أبى طالب، ج۳، ص۳۲۸.
8.تفسير القمى، ج۱، ص۱۰ به روشنى اين آيه را به شمار مواردى مى شمارد كه در مصحف بر خلاف ما أنزل اللّه ثبت شده اند، و محقق بحرانى (الحدائق الناضرة، ج۱۹، ص۱۴۴ ـ۱۴۵) تصريح مى كند كه روايت مذكور به درستى (و على أصح الأقوال) بر وقوع تحريف در قرآن دلالت دارد. ملامحسن فيض كاشانى (التفسير الصافى، ج۱، ص۴۹ ـ ۵۰) نيز با نقل سخنان على بن ابراهيم قمى بر وقوع تحريف و تغيير در مصحف پافشارى مى كند. چنين ديدگاه هايى در قياس با نحوه استفاده شيخ طوسى از همين روايت در تفسير التبيان، نشان مى دهد كه وى صرفا از اين روايت استفاده تفسيرى كرده است تا معناى عبارت «يحفظونه من امر اللّه » را روشن تر مى كند. طوسى نه تحريف را مى پذيرد و نه حتى اين روايت از قبيل اختلاف قرائات قلمداد مى كند.
9.مجمع البيان، ج۶، ص۱۵.
10.از ميان مفسران اهل سنت، طبرى (تفسيرالطبرى، ج۱۳، ص۱۵۵) بدون اشاره به نام هيچ قارى، تنها مى گويد كسى يا كسانى «يحفظونه بأمراللّه » هم خوانده اند. ديگر مفسران شرق عالم اسلام، تقريبا همين سخن را تكرار كرده اند. (ر.ك: تفسيرالقرآن العظيم، ج۲، ص۵۲۲؛ الدر المنثور، ج۴، ص۴۷) در مغرب اسلامى، ابن عطية (المحرر الوجيز، ج۳، ص۳۰۱) قسمت نخست روايت امام صادق را با كمى تغيير، قرائت ابى بن كعب مى داند: «من بين يديه و رقيب من خلفه» همو از ابوحاتم نقل مى كند كه ابن عباس آيه را چنين خوانده است: «له معقبات من خلفه و رقيب من بين يديه يحفظونه بأمراللّه .» و در آخر مى گويد قرائت «يحفظونه بأمراللّه » منسوب به على عليه السلام ابن عباس، عكرمة و جعفر بن محمّد عليه السلام است. ابوحيان غرناطى (البحرالمحيط، ج۵، ص۳۶۴) نام زيد بن على را نيز بر اين چهار تن مى افزايد و ابوزيد ثعالبى (الجواهر الحسان فى تفسير القرآن، ج۳، ص۳۶۳) نيز سخن ابن عطية را خلاصه وار نقل مى كند.
