مى رسند نيز به ديده اعتبار نگريسته مى شوند.

2. مفاد احاديث و ماهيت مسأله

دريافت ابعاد و چند و چون مسئله همگونى امم منوط به شناخت نقاط ذيل است:
يك. جهت و ميزان همگونى،
دو. خاستگاه تشابه امم،
سه. وجوه تشابه امم،
چهار. نقاط تمايز امم،
پنج. ابعاد و چند و چون همگونى.

1 ـ 2 . جهت و ميزان همگونى

بر پايه قانون عقلى «همسانى قوانين جارى در امور همگون» ^۱ سنّت الهى در امور و پديده هاى همگون در تكوين و تشريع اين است كه آنها را مشمول احكام و قوانينى همگون مى سازد؛ زيرا فيّاض عادل و حكيم هر چيزى را به مقدار و نوع قابليت و استحقاقش از فيض خود بهره مند مى سازد؛ اما چنين نيست كه امور مشابه، از هر جهت همگون باشند؛ بلكه از بايسته هاى عقلى دو چيز بودن، تمايز آنها در تشخّص و در امورى است كه مايه تشخّص آنهاست.
بنابراين دو پديده همگون، از آن رو كه همگون اند، تابع قانون و سنّت الهى همسان خواهند بود ولى از آن رو كه دو چيز و داراى نقاط تمايزى هم هستند، هر يك احكام و سننى متمايز از ديگرى را مى طلبند. از اين رو، ممكن است پديده اى به اقتضاى همگونى با پديده اى ديگر، حكمى بسان آن داشته باشد و به لحاظ همگونى با پديده اى سوم حكمى از نوع آن ديگرى.
درست به همين لحاظ است كه برخى شخصيت هاى اين امّت، همزمان تشبيه به عدّه اى از شخصيت هاى امم پيشين مى گردند؛ مانند اميرالمؤمنين عليه السلام كه، در احاديث متعدّد عامّه و خاصّه، همزمان شبيه چندين نفر از شخصيت هاى امم پيشين از قبيل آدم و نوح و موسى و هارون و طالوت و داود و سليمان و آصف و يوشع و شمعون و ذو القرنين و... دانسته شده است و يا امام حسين عليه السلام كه هم شبيه شبير فرزند دوم هارون عليه السلام و هم حضرت يحيى عليه السلام معرّفى مى گردد.

2 ـ 2 . خاستگاه همگونى امم

بر اساس قانون «همسانى قوانين حاكم بر امور همگون» ـ كه در بحث «جهت و ميزان همگونى» بيان شد ـ خاستگاه تشابه امّت ها، به عناصر مشترك تشكيل دهنده هويّت و ساختار شخصيتى و اقوام و امم و افرادشان بر مى گردد. عمده اين خاستگاه ها و عناصر مشترك عبارت اند از: