1 ـ 3 . پرسش ها
اينك پس از گزارش آرا و نظريات رجاليان هر دو مكتب درباره اين راوى، اين پرسش ها مطرح است:
ـ آيا راوى مشهور به كذب در سند احاديث شيعه حضور دارد؟
ـ آيا نسبت بُترى به غياث بن ابراهيم صحيح است و او بر اعتقاد زيديه بوده است؟
ـ آيا غياث بن ابراهيم نخعىِ كذاب، همان غياث بن ابراهيم تميمىِ ثقه است؟
2 . پاسخ به پرسش ها
2 ـ 1 . غياث بن ابراهيم كذاب در روايات شيعه
نشانه هايى وجود دارد كه حاكى از حضور غياث بن ابراهيم كذاب در سند روايات شيعه است.
2 ـ 1 ـ 1 . شيخ مفيد روايتى را با اين سند مى آورد:
اخبرنى ابوغالب احمد بن محمد قال: حدثنا ابوطاهر محمد بن سليمان الزرارى، قال: حدثنا محمد بن الحسين، عن محمد بن يحيى، عن غياث بن ابراهيم قال: حدثنا خارجة بن مصعب، عن محمد بن ابى عمير العبدى، قال: قال اميرالمؤمنين على عليه السلام ...». ۱
در اين سند اين نكات به چشم مى خورند:
الف. خارجة بن مصعب ياد شده در اين سند، همان راوى متهم به تدليس روايات غياث بن ابراهيم كذاب در اهل سنت است. ۲
ب. در اينجا راوى غياث بن ابراهيم محمد بن يحيى است. با مقايسه اين سند با سند مشابه آن ـ كه عنوان راويان را كامل تر ارائه كرده است ـ ۳ به اين نتيجه مى رسيم كه وى همان محمد بن يحيى خزاز، راوىِ كتاب غياث بن ابراهيم، در طريق شيخ است.
ج. با دقت در اين سند در مى يابيم كه راويان واسطه ميان شيخ مفيد تا غياث شيعه هستند ۴ و راويان واقع ميان غياث تا معصوم عليه السلام نيز از اهل سنت اند. ۵
سند اين روايت به خوبى نشان مى دهد كه روايات غياث بن ابراهيم متهم به كذب و مصعب بن خارجه تضعيف شده، به واسطه محمد بن يحيى خزاز در سند روايات شيعى داخل شده اند.
2 ـ 1 ـ 2 . معمولاً راويان اهل سنت هنگام اخذ حديث از امامان معصوم شيعه عليهم السلام، رواياتى را
1.الامالى، شيخ مفيد، ص۶۶ .
2.اين راوى در كتب رجال شيعه وصفى ندارد و مجهول است. شيخ از وى در زمره اصحاب امام على عليه السلام و امام صادق عليه السلام ياد مى كند (الرجال، ص۶۳، ش۵۵۲ ، ص۲۰۰، ش۲۵۳۶).
3.الامالى، ص۲۱۱.
4.ابوغالب زرارى (م ۳۶۸ق) و ابوطاهر زرارى (م۳۰۱ق) هر دو از مؤلفان شيعه هستند (ر. ك: رجال النجاشى، ص۸۳ ، ش۲۰۱، ص۳۴۷، ش۹۳۷) محمدبن الحسين بن ابى الخطاب نيز توثيق شده است (همان، ص۳۳۴، ش۸۹۷).
5.قابل ذكر است كه محمد بن ابى عمير عبدى راوى اى مهمل است.
