شامل نماز روزانه يا نماز رسمى (صلاة) ـ كه پيامبر آن را «ستون دين» ناميد ـ و نمازهاى مربوط به زمان خاص، مانند نماز جمعه (بنابر اكثر فتاوا) مى شود كه البته اين قسم در اينجا مورد نظر ما نيست. به جز شهادتين (گواهى مى دهم كه خدايى جز خداى يگانه نيست و محمد فرستاده اوست) هيچ عملى، مهم تر و اساسى تر از نمازهاى روزانه نيست. هر مسلمان پنج بار در روز بايد نماز را به جا آورد كه تنها كودكان و زنان در دوران عادت ماهانه ـ كه شرايط طهارت شرعى را ندارند ـ از اين كار معاف هستند. حتى افراد بسترى هم در صورتى كه از خودآگاهى و هوشمندى كافى برخوردار باشند، با اين كه از حركات جسمانى نماز معاف هستند، ولى اصل آن را بايد به جا آورند. «اقم الصلوة» يكى از دستوراتى است كه به كرات در قرآن آمده است.
عمده اَشكال نيايش (prayer) مستحبى، عبارت اند از: نماز، ذكر و دعا. نماز مستحبى مشتمل بر همان حركات و عبارات موجود در نماز واجب است و سنت پيامبر نمازهاى مستحبى متعددى را ـ كه مربوط به زمان هاى خاصى در طول شبانه روز و برخى از مناسبت هاى خاص هستند ـ تعيين كرده است. به علاوه، نمازگزار آزاد است كه هرگاه و هر قدر كه خواست نماز مستحبى به جا آورد و روايت شده است كه امام زين العابدين عليه السلام عادت داشت كه هر شب، به تبعيت از جدش على عليه السلام ، هزار ركعت نماز مستحبى به جا آورد.
«ذكر» ـ كه لفظا به معناى «به خاطر آوردن» يا «نام بردن» است و بارها به صورت «ورد» يا invocation ترجمه شده است ـ عبارت است از تكرار يك يا چند اسم از خداوند كه اغلب به شكل تكرار يكى از عبارات قرآنى «لااله الااللّه ، سبحان اللّه ، الحمدللّه ، اللّه اكبر» انجام مى شود. بيشتر مسلمانان اين عبارات را در زمان هاى بعد از انجام نمازهاى واجب خود تكرار مى كنند. پانزده آيه از آيات قرآن مسلمانان را به «ذكرِ اللّه » يا «اسم اللّه » فرمان مى دهند و تأكيد دارند كه اين عمل شامل به زبان آوردن يكى از اسامى خداوند است. اين كه در شريعت و فقه اسلامى ذكر خداوند به صورت يك عمل واجب در نيامده، به اين دليل است كه فرمان قرآن به ذكر خداوند به خلاف نماز، در سنت نبوى شكل و قالب منحصر به فرد و خاص به خود نگرفت. به عبارت ديگر، همگان موافق اند كه انجام عمل ذكر اهميت دارد و پيامبر پيوسته به آن عمل مى كرد، اما پيامبر هيچ گاه قالبى خاص از ذكر را براى مؤمنان واجب نكرد و اتفاقا او ذكر را در اشكال بسيار مختلف و متفاوتى انجام مى داد و ظاهرا براى آن كه نوع ذكر با نيازهاى اصحابش منطبق شود، انواع بسيار متنوعى از آن را به آنان پيشنهاد مى كرده است.
از زمان هاى دور منابع تأييد مى كنند كه ذكر، براى تأمين نيازهاى روانى و معنوى انسان و نيز براى تأثير بر فعاليت انسان قدرت زيادى دارد. فهميدن اين كه تكرار عبارت «يا رحمن يا رحيم» بر فرد مؤمن تأثيرى متفاوت از تكرار عبارت «لاحول و لا قوه الا باللّه العلى العظيم» دارد، مشكل نيست. سرانجام همين امر باعث شد كه معلمان معنوى علمى را پديد آوردند كه به بررسى اذكار