مقدمه ‏اى بر صحيفه سجاديه - صفحه 77

نيت هاى ناصحيح توبه مى كنند و از خدا مى خواهند كه هرگاه چنين چيزى براى آنان رخ داد، آنان را مورد عفو قرار دهد.
مرتبه سوم مربوط به «مقربين» است. آنان از گناهان درونى و بيرونى (ظاهرى و باطنى) عبور كرده اند، زيرا آنان در هر فعاليت و هر انديشه اى هيچ چيز جز اراده، هدايت و رحمت خداوند نمى بينند. اما آنان هنوز با بزرگ ترين موانع مواجه هستند كه مربوط به خودشان است و حجاب اكبر ميان انسان و خدا ناميده مى شود. خداوند به آنان شناختى از خودش و نفس آنان عطا كرده است، بنابراين آنان مى فهمند كه «من» هيچ گاه نمى تواند كاملاً بى گناه باشد. آنان از عدم كفايت خود به عنوان مخلوق توبه مى كنند و براى وجود خاص خويش كه موجوداتى جداى از خداوند هستند، طلب مغفرت مى نمايند. ۱
خوانندگان غربى شايد اشكال كنند كه در اين تقسيم بندى سه گانه توبه چيزى غيرطبيعى وجود دارد. چگونه انسان مى تواند از وجود خود توبه كند؟ چگونه مى توان براى چيزى كه ناشى از خطاى خود انسان نيست درخواست بخشايش نمود؟ اين اين اشكال در صورتى كه متون اصلى به زبان انگليسى نوشته شده بود، معقول بود. ولى اشكال زمانى پديد مى آيد كه مى خواهيم مفاهيم يك جهان دينى را به زبان جهان دينى ديگر ترجمه كنيم. كلمات عربى اصلى كه به repentance و forgiveness ترجمه مى شوند، نسبت به اين عبارات انگليسى معانى بسيار وسيع ترى را افاده مى كنند كه هر دوى اين معانى با مفهومى اخلاقى و عاطفى در مورد گناهكارى همراه هستند. (قابل ذكر است، به دليل اين كه گزينه ديگرى وجود ندارد، مشكلات مشابهى در مورد بخش زيادى از اصطلاحات كه معمولاً براى ترجمه متون اسلامى از جمله اين ترجمه از صحيفه، به كار مى رود، وجود دارد).
كلمه «توبه» يا repentance به لحاظ لغوى به معناى «روى گرداندن» يا «بازگشتن» از يك چيز به سمت چيز ديگر است. يكى از اسماء قرآنى خداوند «تواب» يعنى «روى گرداننده» است و فعل مأخوذ از اين ريشه هم به معناى روى گرداندن خداوند به سمت انسان و هم به معناى روى گرداندن انسان به سمت خدا به كار مى رود. «توبه» انسان به هرگونه روگردان شدن از نفس خويش به سمت خداوند اطلاق مى شود و فرقى نمى كند كه اين «نفس» كوله بارى از گناهان باشد و يا حجابى از جهل و غفلت كه به وضعيت مخلوق وار انسان مرتبط است. ممكن است كه در يك سياق خاص معنايى

1.تقسيم سه گانه فضايل در بسيارى از متون كلاسيك و قديمى تصوف كه در مورد منازل سفر به سوى حق بحث مى كنند، يافت مى شود، مانند منازل السائرين نوشته [خواجه عبداللّه ] انصارى. براى ترجمه و اصل آن، ر. ك: (S. de Laugier de Beaurecueil, Les etapes des itinerants vers Dieu, Cairo, ۱۹۶۲.) براى منتخبى از متون قديمى كه فضايل را به اين شيوه تحليل كرده اند، ر. ك: Jawad Nurbakhsh, Sufism IV: Repentance, Abstinence, Renunciation, Wariness, Humility, Humbleness, Sincerity, Constancy, London, ۱۹۸۷.

صفحه از 87