تاريخ‏گذارى روايات بر مبناى تحليل اسناد - صفحه 162

نظريه ينبل درباره تاريخ گذارى انواع مختلف «طرق شيرجه اى» با تاريخ گذارى نسبى پيشنهادى شاخت تشابه دارد؛ گرچه با هم اختلاف زمانى يكصد ساله دارند؛ زيرا به رأى شاخت اسناد روايات اواخر قرن دوم يا اوايل قرن سوم هجرى پديد آمده است؛ در حالى كه به عقيده ينبل، اين زمان به دهه هشتاد هجرى برمى گردد.
شاخت مى گويد:
رواياتى كه به تابعين ختم مى شوند، قديمى تر از رواياتى هستند كه منتهى به صحابه مى شوند؛ چنان كه آنها هم به نوبه خود بر روايات نبوى تقدم دارند.
البته تبيين ينبل از اين موضوع دقيق تر است. طبقه بندى تاريخى روايات از نظر وى اين گونه است: ۱
1. رواياتى كه اسانيد آنها به يك تابعى منتهى مى شود، كه خود آن تابعى يا يكى از شاگردانش حلقه مشترك آن شبكه باشند.
2. رواياتى كه اسانيد آنها به يك صحابى ختم مى شود، كه خود او يا شاگردش (يعنى يكى از تابعين) يا شخصى متأخر از اين دو حلقه مشترك باشند و در شبكه اسناد طريقى منفرد بين صحابى و حلقه مشترك موجود است.
3. رواياتى كه اسانيد آنها با پيامبر پايان مى يابد به همراه طريقى منفرد كه از پيامبر تا حلقه مشترك (از يكى از طبقات تابعين يا طبقه بعدى ايشان) وجود دارد.
همچنين به دسته سوم، تعداد زيادى از احاديث نبوى ملحق مى شود كه شبكه اسناد آنها حلقه مشترك دارد، ولى در كنار طريق منفرد آنها تا پيامبر، يك يا گاهى تعداد قابل توجهى طرق منفرد ديگر هست كه به زير طبقه آن حلقه مشترك «شيرجه» زده اند؛ تاريخ گذارى نسبى اين «طرق شيرجه اى» نيز به صورت زير بيان مى شود: ۲
الف. «طرق شيرجه اى» كه به يك تابعى متقدم ختم مى شوند، بايد قديمى ترين آنها لحاظ شوند؛ اما احتمالاً پيدايش آنها خيلى متأخرتر از طرقى است كه «شيرجه» نمى زنند، بلكه به حلقه مشترك ختم مى شوند.
ب. «طرق شيرجه اى» كه به يك صحابى ختم مى شوند، باز بايد متأخرتر از موارد مذكور در الف درنظر گرفته شوند.
ج. طرقى كه به زير طبقه حلقه مشترك «شيرجه» مى زنند و به پيامبر منتهى مى شوند، بايد متأخرين اين طرق محسوب شوند.
پس در روايت حاضر، سه طريق اخير پس از به ترتيب طريق عمران و طريق ابن عباس ـ كه در

1.ibid., ۳۶۸-۳۶۹.

2.ibid., ۳۶۹-۳۷۰.

صفحه از 167