تأملى بر روايات خواب قيلوله - صفحه 74

در سه چيز خشم خداست: يكى از آنها خواب روز است، بدون آن كه شخص در شب داراى سهر و شب زنده دارى بوده است (نومٌ مِنْ غيرِ سَهَرٍ) . ۱
نكته قابل توجه اين كه براى كسانى كه داراى شب زنده دارى و يا روزه دارى هستند و در روز، دچار خستگى و ضعف جسمى مى شوند، بهترين زمان براى خواب، همان خواب قيلوله است. بنابراين، خواب قيلوله يا نيم روزى در مقايسه با خواب در ساير اوقات روز مطلوب تر و از تأثير مفيدترى بر جسم و روح برخوردار است. به همين جهت، از خواب در ساير اوقات روز نهى شده و در مقابل آن، به خواب قيلوله سفارش شده است؛ چنان كه در روايتى از امام باقر عليه السلام آمده است:
النومُ اولُ النهار خُرْقٌ والقائلةُ نِعمةٌ و النومُ بعد العصر حَمقٌ و النومُ بين العشائين يحرم الرزقَ؛۲خواب، در اول روز، موجب حماقت و ضعف عقل است و خواب نيم روز، نعمت و خواب بعد از عصر، حماقت است و خواب بين مغرب و عشا موجب محروميت از رزق مى شود.
از امام صادق عليه السلام روايت شده كه رؤياهايى كه در خواب قيلوله ديده مى شود، زودتر به تأويل مى رسد. ۳ اين همه نشان از اهميت خواب قيلوله در مقايسه با خواب در ديگر ساعات روز دارد.

خواب قيلوله يك ضرورت جغرافيايى

با توجه به نكاتى كه بيان شد، به نظر مى رسد كه خواب قيلوله يك ضرورت جغرافيايى است؛ يعنى آن بخش از مناطق جغرافيايى كه داراى روزهاى طولانى تر و بسيار گرم و شب هاى كوتاه هستند، به دو دليل گرماى بسيار شديد نيم روزى ـ كه مانع از انجام كار و فعاليت مى شود ـ و نيز به جهت خستگى جسم، ناشى از كم خوابى در شب، به طور طبيعى و عادى به استراحت و خواب نيم روزى نيازمندند. در قرآن كريم نيز به استراحت و خواب نيم روزى مردمان اشاره شده است:
«وَكَم مِّن قَرْيَةٍ أَهْلَكْنَـهَا فَجَآءَهَا بَأْسُنَا بَيَـتًا أَوْ هُمْ قَآئلُونَ»؛۴چه بسيار شهرهايى كه عذاب ما بر آنها در شب يا در حال استراحت و خواب نيم روزى بر آنها نازل شد و ما آنها را هلاك كرديم.
اين آيه شريفه در آغاز هشتمين سوره قرآن كريم (اعراف) آمده و در نگاه اول، تهديدى براى كفار مكه به شمار مى آيد كه در منطقه بسيار گرم حجاز با روزهاى نسبتا طولانى و شب هاى كوتاه مى زيسته اند، تا از عذاب شبانه الهى و يا عذابى كه ممكن است در نيم روز و زمان استراحت و خواب و غفلت مردم و در حال به سر بردن در بناها و زير سقف ها، بر آنان نازل شده، آنان را هلاك سازد، بترساند.

1.ر. ك: وسائل الشيعة، ج۶ ، ص۵۰۳ .

2.ر. ك: همان.

3.بحارالأنوار، ج۵۸ ، ص۱۹۴.

4.سوره اعراف، آيه۴.

صفحه از 79