همچنين، در اين سوره براى عبرت گيرى كفّار مكه از نمونه هايى از عذاب هاى الهى كه در شب و يا نيم روز بر اقوام گذشته فرود آمده، ياد شده است.
داستان پيامبرانى چون نوح، هود، صالح، لوط، شعيب و موسى و اقوام آنها و نزول عذاب الهى بر كافران آنها، و نيك مى دانيم كه اين اقوام همگى در منطقه حجاز يا مناطقى نزديك به حجاز ـ كه از روزهاى گرم و طولانى در بيشتر ايام سال برخوردارند ـ مى زيسته اند. بنابراين، در منطقه مكه و سرزمين هاى مجاور آن، استراحت و خواب نيم روزى مى تواند جزء فرهنگ و عادت غالب مردم به شمار آيد.
در ذيل آيه 4 سوره اعراف، در روايات تاريخى موجود، به طور مشخص از قوم شعيب ياد شده است كه در حال استراحت نيم روزى و در حالى كه در غفلت به سر مى بردند، عذاب الهى بر آنان نازل گرديد و جز شعيب و عده كمى از مؤمنان به وى همه را هلاك كرد. ۱
در آيه ديگرى از قرآن كريم نيز از خواب و خوابگاه يا از استراحت و استراحتگاه نيم روزى سخن به ميان آمده است؛ اما اين بار در مقايسه اى ميان بهشتيان و غيربهشتيان، اهل بهشت برخوردار از استراحتگاه و خواب نيم روزى اى بهتر و نيكوتر معرفى شده اند:
«أَصْحَـبُ الْجَنَّةِ يَوْمَـئذٍ خَيْرٌ مُّسْتَقَرًّا وَ أَحْسَنُ مَقِيلاً»؛۲اهل بهشت در آن روز از قرارگاهى بهتر و استراحتگاه نيم روزى نيكوترى برخوردارند.
«مقيل»، در آيه، مصدر ميمى، به معناى خواب نيم روزى و يا اسم مكان، به معناى خوابگاه و استراحتگاه نيم روزى است؛ ۳ گرچه به اعتقاد برخى مفسران، واژه «خير» در اين آيه شريفه، عارى از معناى صفت تفضيلى است و صرفا دلالت بر نيكو بودن استراحتگاه و خوابگاه اهل بهشت دارد، نه اين كه در مقام مقايسه استراحتگاه بهشتيان و دوزخيان باشد؛ زيرا اساسا اهل دوزخ استراحتگاهى ندارند تا در مقايسه اى ميان اهل دوزخ و اهل بهشت استراحتگاه اهل بهشت نيكوتر از استراحتگاه اهل دوزخ معرفى شود، اما به هر حال، آيه شريفه به روشنى دلالت دارد كه براى مردم عرب مخاطب پيامبر در سرزمين مكه استراحت نيم روزى و استراحتگاهى خوش و راحت و دل انگيز جايگاهى با اهميت داشته و دلخواه آنان بوده است، و خداوند آن را به عنوان يكى از نعمت هاى بهشت به صالحان وعده داده است.
زمان خواب قيلوله
همان گونه كه در آغاز مقاله اشاره شد، در ميان خواص و عامه مردم، مشهور چنين است كه زمان خواب قيلوله قبل از ظهر شرعى است. حتى برخى محققين، آن را به خواب قبل از ظهر تفسير
1.ر. ك: تفسير صافى، ج۲، ص۱۸۰؛ تفسير ابن كثير.
2.سوره فرقان، آيه۲۴.
3.مفردات راغب، ص ۴۱۶، ذيل واژه «قال».
