نظريه توسعه تعبّدى سيره عُقَلا در حجّيت خبر واحد

محمد احسانى فر لنگرودى ^۱

چكيده

در حجّيت حديث، چند مبنا متصوّر است: 1. ضرورت عقلى، 2. تعبّد محض، 3. سيره عُقَلا، 4. توسعه تعبّدى سيره. تا مبانى ديگر قابل اثبات باشند، جايى براى مبناى ضرورت عقلى نخواهد بود؛ ليكن نشانه هاى محكم و غير قابل اغماض براى هر يك از دو چشم انداز تعبّد و ارتكاز عقلايى مقتضى شد كه برخى حجّيت خبر را تماما بر يكى از اين دو مبنا توجيه نمايند؛ ليكن وجود برخى گره ها و مشكلات نظرى در گونه ها و حالات مختلف احاديثى كه پيوسته فقيهان و محدّثان، با تكيه بر وجدان علمى بيدار و متأثّر از وضوح و ارتكاز شرعى، عقلايى خويش، بدان ها عمل مى نمودند، مى طلبيد كه كاوش و مهندسى نوى در مبناى حجّيت خبر انجام گيرد. اين پژوهش با دستيابى به نظريه «توسعه تعبّدى سيره عُقَلا در حجّيت خبر» در پى طرح و اثبات آن است. مباحثى چون: دلايل اثباتى اين نظريه، گستره توسعه تعبّدى سيره، آثار و فوايد شگرف اين نظريه در مباحث دانش اصول، فقه و جايگاه آن در ديگر عرصه هاى فقه الحديث؛ و جايگاه عقلى، اصولىِ توسعه تعبّدى سيره و برخى ديگر از مباحث مربوط به ماهيت و ابعاد نظريه، در دو فصل، دلالت سيره عُقَلا بر حجّيت خبر و تعبّد به توسعه سيره در حجّيت احاديث، تبيين مى گردد.

كليد واژه ها: مبانى حجّيت خبر، سيره عُقَلا، توسعه تعبّدى، حجّيت حديث، مبناى تعبّد، بطلان نظريه انسداد.

در آمد

گرچه اصل حجّيت خبر واحد مورد تسالم عالمان اسلامى است، ليكن بحث مبانى حجّيت خبر، از مهم ترين مباحث اين مسأله است؛ زيرا التزام به هر مبنايى لوازم عقلى و شرعى خاصّ خود را