در پى دارد.
در مبانى حجيّت خبر واحد، وجوهى متصوّر است:
الف) حكم عقل به ضرورت عمل به خبر، به لحاظ علم اجمالى به تكاليف شرعى و انسداد باب علم تفصيلى در تكاليف ياد شده.
ب) حجّيت خبر از باب تعبّد شرعى محض.
ج) حجّيت خبر از باب سيره عُقَلا.
د) حجّيت خبر از باب توسعه تعبّدى سيره در حجيت خبر.
ارزش علمى اين مبانى در نگاهى گذرا
1. انسداد و ضرورت عقلى
گرچه برخى اصوليان متأخّر قايل به انسداد بودند و بر اين اساس، گرايش به حجّيت مطلق ظنّ داشتند؛ ۱
ليكن تحقيق ژرف و دقيق و مناقشات استوار شيخ انصارى قدس سره در ابطال اين نظريه، قول به انسداد كبير را نظريه اى متروك ساخت كه تنها در موزه عبارات كتب پيشين اصولى بايد از آن سراغ گرفت.
به علاوه، اين رأى با اصل غير قابل انكارِ بلاغت حجّت الهى تنافى آشكارى دارد؛ زيرا وجود اطلاقاتى چون: «قُلْ فَلِلَّهِ الْحُجَّةُ الْبَــلِغَةُ» و دلالت آنها بر رسا بودن حجّت الهى بر بندگان و بر ايشان در قبال پرسش و مؤاخذه الهى و نيز وجود دلايل روشن بر برائت نقلى و اصل حلّيت و طهارت و ساير اصول و قواعد تسهيلى، در اثبات بلاغت و رسايى حجّت الهى كافى است و جايى براى شبهه انسداد و ضرورت احتياط در دايره علم اجمالى باقى نمى ماند.
البتّه شيخ انصارى در اين كوشش تحقيقى خود تنها نظريه انسداد كبير را ـ كه منجرّ به قول به حجّيت مطلق ظنّ مى شد ـ ابطال نمود؛ ۲ امّا قول به انسداد صغير، همچنان طرفدارانى دارد. لازم است، يا بطلان اين رأى را اثبات نمود و يا براى هموار نمودن مشكلاتى كه التزام به آن در پى دارد، چاره اى انديشيد.
2. حجّيت تعبّدى محض
از گفتار برخى، بويژه متأخّرانى كه در استدلال بر حجّيت خبر، تنها به استدلال بر احاديث، يا احيانا بر كتاب و احاديث، بسنده نموده اند، حجّيت احاديث از راه تعبّد فهميده مى شود. ۳ با توجّه به جارى بودن اعتماد بر خبر واحد در سيره عُقلا، وضوح سستى اين وجه نيز لزوم بررسى تفصيلى آن را در اين
1.ر. ك: معالم الدين، ص۱۹۲؛ قوانين الاصول، ص۴۴۰.
2.فرائد الاصول، ج۱، ص۳۸۶ و ۴۲۶.
3.ر. ك: الفوائد المدنية، ص۱۰۶.
