گوناگونى را از آن به دست داده اند. در اين نوشته، به نقل و بررسى دو تعريف از بزرگان و پيشگامان دين و دانش بسنده مى شود. شيخ بهايى مى نويسد:
علم الدراية، علم يبحث فيه عن سندالحديث ومتنه وكيفية تحمّله وآداب نقله. ۱
دانش درايه عبارت است از دانشى كه در آن از سند و متن و چگونگى فراگيرى و آداب نقل حديث بحث مى شود.
شهيد ثانى در تعريف درايه مى فرمايد:
علم يبحث فيه عن متن الحديث وطرقه من صحيحها وسقيمها وعللها ۲ ومايحتاج اليد ليعرف المقبول منه من المردود. ۳
دانش درايه عبارت است از دانشى كه در آن بحث مى شود از متن حديث و راههاى صحيح و ضعيف آن و نيز از چيزهايى كه براى شناسايى حديث مقبول از مردود لازم است.
نقد و بررسى
با دقّت در اين دو تعريف، چند مطلب روشن مى گردد:
1ـ تعريف شيخ بهايى كاملتر و جامعتر از تعريف شهيد مى باشد؛ زيرا اولا شيخ بهايى با آوردن كلمه «سند»، مطالب مربوط به آن را كه جزو دانش درايه است، (از قبيل بحث از متصل و منقطع بودن، صحيح و يا موثق و يا ضعيف و يا حسن بودن، مسلسل و يا معنعن بودن حديث) داخل در اين علم كرده است. مگر آنكه بگوييم عبارت «وطرقه» شامل مباحث سندى مى گردد. ثانيا در تعريف شيخ بهايى، عبارت «وآداب نقله» آورده شده و اين سبب مى شود كه چگونگى تحمّل حديث را كه از اجزاى علم درايه است، شامل گردد (برخلاف تعريف شهيد ثانى).
2ـ تعريف شهيد از آن جهت كه فاقد كلمه «سند» است، مباحث سندى را دربرنمى گيرد. از اين رو، شامل مطالب
1.همان مدرك.
2.در برخى از نسخ «عليلها» آمده است.
3.الرعاية فى علم الدراية، زين الدين الشهيد الثانى، تحقيق محمدعلى بقّال، منشورات مكتبة آيةالله المرعشى النجفى، قم، ص۴۹
