بحثهاي مقارن در علم الحديث(1) اقسام علوم حديث - صفحه 66

مربوط به علم رجال (كه خارج از اين علم است) نمى گردد. زيرا تنها در علم رجال از سند احاديث بحث مى شود (برخلاف تعريف شيخ بهايى كه نسبت به برخى از مطالب دانش رجال مانع نيست و شامل آنها نيز مى شود).
ممكن است گفته شود كه بحث از سند، در اين دو علم با همديگر تفاوت دارد؛ زيرا بحث سندى در علم رجال، عبارت است از «رسيدگى به صفات فردفرد راويان حديث» و بحث سندى در علم درايه عبارت است از «بررسى سند، به طور مجموع». توضيح بيشتر اين مطلب، در بيان فرقهاى اين دو علم خواهدآمد.
3ـ به نظر مى رسد در اين دو تعريف و بسيارى از تعريفهاى ديگر، تفاوتى ميان دانش درايه و دانش روايت گذاشته نشده، در صورتى كه ميان علم روايت و علم درايت، تفاوت اساسى وجود دارد. فرق اين دو، با بيان نظرات اهل سنّت و نيز تعريف علم فقه الحديث، روشنتر خواهدشد.

ب ـ فقه الحديث

از جمله دانشهايى كه زيرمجموعه علم حديث (به معناى عام) واقع شده، علم فقه الحديث است. از آنجا كه اين دانش در بسيارى از كتابهاى علوم حديث ـ بويژه آنچه كه مربوط به شيعه است ـ به طور مستقل مورد بحث واقع نشده، برخى از صاحب نظران متأخّر، اين دانش را جداى از درايةالحديث دانسته اند. از جمله، شيخ آقا بزرگ تهرانى مى نويسد:
فقه الحديث المخالف معهما فى الموضوع فإنّ موضوعه متن الحديث خاصة فيبحث فيه فى شرح لغاته وبيان حالاته من كونه نصّا أو ظاهرا عاما أو خاصا مطلقا او مقيّدا مجملا أو مبيّنا معارضا او غير معارض. ۱
دانش فقه الحديث، با دانش رجال و درايت در موضوع مخالف است؛ زيرا موضوع دانش فقه الحديث، عبارت است از تنها متن حديث. بنابراين، در آن، از شرح لغات حديث و بيان حالات

1.الذريعة الى تصانيف الشيعة، ج۸، ص۵۴

صفحه از 73