آن از جهت بودن نص يا ظاهر عام و يا خاص، مطلق و يا مقيد، مجمل و يا مبيّن، معارض و يا غيرمعارض، بحث مى كند.
نقد و بررسى
اين تعريف صاحب ذريعه، در صورتى صحيح است كه ما علم درايه را تنها در مباحث مربوط به سند حديث منحصر بدانيم؛ مثل بحث از اينكه سند حديث متّصل است يا منقطع، مسند است يا مرسل، مسلسل است يا معنعن، صحيح است يا موثّق و يا حسن و يا ضعيف … و مانند اينها.
به نظر مى رسد اين تعريف، نادرست است؛ زيرا علم درايه (افزون بر مباحث و عوارض مربوط به سند)، شامل مباحث و عوارض مربوط به متن حديث (از قبيل بحث از مجمل و يا مبيّن بودن، محكم و يا متشابه بودن، مضطرب و يا غيرمضطرب بودن، نص و يا ظاهربودن حديث) نيز مى گردد. همانگونه كه در تعريف شيخ بهايى و بسيارى از صاحب نظران اين علم، به آن تصريح شده است.
ج ـ رجال الحديث
گرچه بسيارى از صاحبان تأليف در دانش رجال ـ بى آنكه تعريفى از آن به دست دهند ـ وارد مباحث آن شده اند، ولى برخى از بزرگان اين دانش، تعريفهاى گوناگونى از آن كرده اند. ۱ از باب نمونه به دو مورد اشاره مى كنيم.
صاحب بهجةالآمال مى نويسد:
إنّه العلم الموضوع لتشخيص الرّواة ذاتا او وصفا مدحا أو قدحا. ۲
علم رجال، وضع شده است براى تشخيص راويان حديث از نظر شخصى، و يا از نظر صفات پسنديده و ناپسند.
علامه تهرانى در كتاب شريف ذريعه مى نويسد:
1.از باب نمونه، به معجم الرجال، تأليف آيةالله خويى و يا قاموس الرّجال، تأليف علاّمه شوشترى و يا جامع الرّواة، تأليف مرحوم اردبيلى مراجعه شود.
2.بهجةالآمال فى شرح زبدةالمقال، ملاّعلى عليارى، بنياد فرهنگ اسلامى كوشان پور، ج۱، ص۴
