نباشند. و نه خواجه پيش از اين خود را سنّى مطلق خواندى، اكنون از بيم تركانْ مركّب كرده است و خود را «حنفى سنّى» مى‏خواند؟ و تقيّه همين باشد.
و آن كلمه كه ايراد كرده است در حقِ‏ّ اميرالمؤمنين على - عليه السلام - ، اگرچه بر طريقِ حكايت است، مستوجبِ لعنت و عقوبت است كه او سرِ همه مؤمنان است و امام همه متّقيان، و لم يشرك باللَّه طرفةَ عينٍ، و لم يُداهنْ في دينِ اللَّهِ البتَّةَ. و نعت او اين است كه: «يُجاهِدُونَ فى سَبيلِ اللَّهِ وَ لا يَخافُونَ لَوْمَةَ لائِمٍ».^۱ و هو أعلمُ النّاس بعد رسول اللَّه و أفضلُ المهاجرين و الأنصار، و قائدُ الغُرّ الْمُحَجَّلين ^۲ على رغمِ الخوارج و المتردّدين؛ فذاك مولانا أميرالمؤمنين، و الحمدُ للَّه ربِّ العالمين.

[ 46 ]

[ پاسخ به تهمت مؤلف فضائح مبنى بر همسانى شيعه و باطنيه ]

[ تساوى مذهب مجبره و باطنيه اسماعيلى ]

آنگه گفته است:
فصل. از شرف الاسلام ^۳ در اصفهان پرسيدند كه چه گويى در ملحدى و رافضى‏اى؟ گفت: شما يكى كار بكنيد و از ميانِ دو برادر سخن مگوييد.
امّا جوابِ اين كلمات آن باشد كه ممكن باشد چنو بزرگى اين اجرا نكرده باشد و اگر از براىِ طراوتِ سخن و تهييجِ عوام و رونق خود به تعصّب سخنى گويد، «كلام العِدَى ضرٌ من الهذيان ^۴» گفته‏اند. و اين سخن را دو معارضه سره هست:
يكى آن كه در شهورِ سنه خمسين و خمسمائه ^۵ مرا روزِ آدينه به مدرسه ^۶بزرگِ

است؛ بدان دليل كه به چند موضع درين كتاب اشاره كرده است كه «رافضيان بعد از مصطفى دوازده امام گويند و همه را معصوم دانند» و جايى گفته است كه «على بزرگ‏تر امامى است به نزديكِ رافضيان». پس اگر على‏ زَعْمِهِ بعضى ازين كلام، بُزِ عايشه بخورده بودى، امير المؤمنين على - عليه السلام - املا كردى تا به حسن عسكرى - عليه السلام - مختلّ و ناقص نماندى، تا قائم بيامدى و املا كردى. و هر عاقل كه نظر كند درين فصل، غايتِ بهتان و دروغ گفتِ ^۱ اين مصنّف بداند.
و حديث تقيّه و باطنى‏اى كه به هم ماننده كرده است، بايستى كه بدانسته بودى كه باطنى كدام باشد و متّقى كدام؛ كه باطنى‏اى مذهبِ حسنِ صبّاح است و بيان كرده شد كه آن ملعون چه مذهب داشته بود به اوّل؛ تا مگر به حبّ النّشوء ^۲ متّقى را باطنى نخواندى و آن چنان است كه اين ملاعين گويند: نمازِ باطن، روى را به الموت و مصر آوردن است و مولانا را و سيّدنا را خدمت كردن، و نمازِ ظاهر، اين حركات و سكنات بر وجه [ كردن ^۳ ] است كه آن را «رياضة الجسد، و عادة البلد، و رعاية الأهل و الولد»^۴ خوانند. نمازِ ملحدان و مزاد كه و دهريّه و فلاسفه و اباحتيّه‏^۵ اين است. و روزه باطن گويند: سرّ معلّم نگاه داشتن است؛ و روزه ظاهر امساك است از طعام و شراب و غير آن. و شرحِ هر يك بدادمى، امّا خواجه مصنّف خود بهتر داند ^۶به شرحْ حاجت ندارد.
امّا تقيّه، دفع مضرّت باشد از نفس و دگر مؤمنان، اگر مضرّت معلوم باشد و اگر مظنون، به تركِ حركتى يا لفظى كه نقصانِ ايمان نكند؛ چنانكه عمّار ياسر كرد در عهدِ هجرتِ رسول صاحب شريعت و ديگر صحابه. ^۷ و شيعه بدان مخصوص و منفرد