پدرانش بودند و نه بر مذهب و اعتقادِ او بودند و نه با على و آل و فاطمه بُغض و عداوتى داشتند. خدايِشان مكافات خير كناد به قيامت به هر چه كردند «إنَّ اللَّهَ لا يُضيعُ أجْرَ الْمُحْسِنينَ»^۱ . امّا چون جزا بر عمل نيست دريغا رنج و روزگارِ ايشان! كه بُلحسن أشعر بعد از آن بيامده است و گفته كه مالك الملك اگر خواهد ايشان را به دوزخ فرستد و به بدل ايشان كفّار و گبركان را به بهشت برد تا هيچ فرقى نباشد از ميانِ مؤمن مجاهد مطيع و از ميان كافرِ معاندِ عاصى، به كورى رافضيان قم و سارى!^۲

[ 52 ]

[ عدم جهاد خلفاى اموى و عباسى ]

[ على(ع) مؤثر اصلى در فتوحات اسلامى ]

[ جنگاورى ياران على(ع) ]

[ جنگ‏هاى على(ع) با منكران امامت ]

[ مرجعيت و مقام علمى فرزندان على(ع) و نقش آنها در علوم دين ]

[ ائمه، عالمان واقعى و نصرت دهندگان اسلام ]

^۳آنگه گفته است:
و در اين فتوح امير المؤمنين على و فرزندانش كجا بودند كه يك ده نه در مشرق و نه در مغرب استدند و خود حاضر نبودند و يك علوى درين غزاها اوّل و آخر نبوده است. تا بايستى كه به جهاد و غزا مشغول بودندى، به حسد بردن بر بنى عبّاس مشغول بودند و سر در سرِ حسد كردند على بوطالب - رضوان اللَّه عليه - از حربِ جمل و صفّين و نهروان با هيچ غزاتى نپرداخت و از فرزندانِ او در دين هيچ اثرى پيدا نشد.
امّا جواب اين بى‏ادبى كه از سرِ بغض و عداوت و غلوّ و نصب و خروج درين كلمات ظاهر كرده است، از فروض و واجبات باشد. اوّلاً ^۴ بندانسته است كه از اولادِ بوبكر هرگز كسى جهادى و غزاتى نكرد، مگر محمّد بوبكر كه شاگردِ امير المؤمنين بود. و از فرزندانِ عمر يك تن، يك روز به جهادى نرفت، و آنچه عبداللَّه عامر كرد، همه عوام گويند: عبداللَّه عمر كرد، و او خود زاهد و كوتاه‏دست بود از دنيا، طلب جاه

كرده و اين آيت به استشهاد آورده كه: «وَ لا تُلْقُوا بِأيْديكُمْ إلَى التَّهْلُكَةِ»^۱ را اثرى نباشد، امّا پندارى اينجا روا باشد به بركاتِ عاص و وقّاص، و آنجا به بركتِ مصطفى، و نيروىِ جبرئيل و قرآن و مردانگىِ مرتضى، مجوّز نباشد، و در عقل و عرف مستحيل باشد، و آن معنى از شيعت از محالات و ترّهات باشد، امّا اين معنى از ^۲اهل سنّت، فضيلت و كرامات باشد! و هر عاقلِ عالم كه درين يك فصل به استقصا تأمّل كند، بداند كه اين مصنّف را با اميرالمؤمنين چه خصومت و عداوت است. «و لا يحبُّه إلّا مؤمنٌ تقيٌّ، و لا يُبغِضُهُ إلّا منافقٌ شقيٌّ».^۳

[ 51 ]

[ اشتراك عقيده مؤلف فضائح و اشعرى در انكار جزاى عمل ]

آنگه گفته است:
و چون خوارج با صلابت و سختى ايشان بر ولايات و ممالك غالب شدند، مُهَلّب بن [ أبي ] صُفْرَة و پسرش يزيد بن مهلّب با نه برادر دانى چه كردند، و در خراسان عبداللَّه بن خازم و قُتَيْبَة بن مسلم كه سمرقند استد، و وَكيع بن سُوده، و وليد بن عبداللَّه و جُرَيْج بن الحكم و أحنف بن قيس ^۴ و غيرهم - رضوان اللَّه عليهم - چه كردند تا مشرق صافى شد و كلمه اسلام عالى شد و كلمه كفر نگون ^۵ شد.
امّا جواب آن است كه بر اين فصل انكارى نيست و اسامىِ اين مبارزان در تواريخ و آثار مشهور است؛ امّا نمى‏دانم كه از آنچه ايشان كردند، چه فايده است مصنّف را كه نه