مذهبِ خواجه در وجوبِ معرفت با مذهبِ ملحدان برابر است و خطِّ رئيس و عالم خواجه به حجّت ستده و ايشان را از مذهبِ صد و پنجاه ساله تبرّا فرموده. و در جهان او را و بوحنيفه را دشمنى نيست از مجبّران عظيمتر؛ تا داند كه تقيّه و نفاق كرده است درين اجرا. و السّلام.
[ 70 ]
[ عدم ارتباط مذهب اسماعيلى و شيوه ملاحده با مذهب شيعه و سنّى ]
آنگه گفته است:
و هرگز هيچ سنّىاى را تهمتِ الحاد نيفتاده است.
امّا جوابِ اين كلمه آن است كه خلاف نيست كه سنّى ملحد نباشد و شيعى ملحد نباشد. ملحد ملحد باشد، به هر مذهب كه التجا كند؛ امّا عادتِ ملاحده آن باشد كه هر گروهى خود را بر مذهبى بندند. امّا خواجه مىبايست كه حسن صبّاح و بُلفتوح گورهخر، و بُلغنايمك ديهدار ۱ اصفهانى و عطّاش أقرع و بُلمعالى نَحّاس ۲و ولسان۳ و سمّاك و محسّن خالدى و ابراهيم سهلوى و احمدعلى حامد بسطامى و يوسف بااسحاق خوزى و اسماعيل بااحمدان را فراموش نكرده بودى و شرمى بداشتى از تكرارِ بىفايده كه ملحد خود ملحد باشد؛ بر هر طريقه كه نمايد. عليهم لعائن اللَّه و لعنة اللّاعنين.
[ 71 ]
آنگه گفته است:
من به قم بودم در مسجدى رفتم سگى را ديدم.
امّا جوابِ اين محالاتِ بىوزن آن است كه در مساجدِ بيران شده كه در و ديوار ندارد، سگ و سگ شكلان درشوند؛ اگر به قم باشد و اگر به اصفهان. و آن نقصان و بطلانِ مذهب را نشايد و عقلا اين معنى دانند. ۴
