۱و از رُوات و ثِقات أئمّه ۲ چون [ بو ] بصير و زيد شحّام و محمّد بن يعقوب الكلينى و عليّ بن يقطين كه وزير هارون بود، و سَدير الصّرّاف و مُعَلّى بن خُنَيْس و معاوية بن عمّار و جابر الجُعْفي و عمّار الدّهْني و محمّد بن الصَّلْت و هشام ابن الحكم و أبو جعفر البصريّ ۳ [ و محمّد بن ] الحسن ۴ الصّفّار و ابن ماجيلويه القمّى و أمثالهم و أشباههم - رحمة اللَّه عليهم - كه ذكرِ اسامىِ همه آنها را [ به ]ترتيب كتابى مفرد هست.
و از متبحّرانِ علماىِ متأخّران ۵ چون نوبختيان، چهل مرد همه ۶ مصنّف كه تأليف كتاب الآراء و الدّيانات كردهاند بسى مطوّل و مختصر، در اثباتِ عدل و توحيد و صحّتِ نبوّت و حجّت بر امامت. و در آنجا نفىِ أثرِ طبع و هيولى و ردّ بر فلسفه و زندقه. و آنگه علىِ حسينان قمّى صاحب كتاب الشّرايع سفير امام حسن عسكرى - عليه السلام - به قم، و محمّد بن شاذان و زكريّا بن آدم و ابوجعفر الكبير البابويى، مصنّف سىصد مجلّد از اصول و فروع، و نقيب النّقباء طاهر با فضل و نسب و نعمت و حرمت كه متنبّى شاعر را در وى مدايح بسيار است كه بهرى را ذكر كرده آمد، و شيخ ۷المفيد محمّد بن محمّد نعمان رئيس و عالم شيعه معاصر بوبكر باقلانى مجبّر، و بارها او را در مناظره مبهوت كرده؛ تا هست كه روزى مفيد در سخن بوبكر باقلانى دخلى كرد. باقلانى براىِ خجالت مفيد مىگويد: «و لك في كلّ قدر مغرفة». مفيد جواب داد كه «تمثّلت بأداة أبيك» و باقلانى را خجل كرد، و مانند اين بسيار است كه به ذكرِ همه كتاب بيفزايد. بعد شاگردِ بزرگش المرتضى علم الهدى متبحّر در فنونِ علم، مصنّفِ
1.صفحه «۲۰۹» چاپ قديم
2.براى شرح حال و تراجم احوال افراد مذكور تحت عنوان «روات و ثقات ائمه» رجوع شود به تعليقه ۸۷ .
3.ع - ث: «أبو جعفر البصر (يا) بصير». ح: «ابو جعفر النصير».
4.مراد محمد بن الحسن بن فروخ صفار است كه بصائر الدرجات از تأليفات اوست و اين اطلاق شايد از خود مصنف رحمه اللَّه عليه باشد، به اين معنى كه اسم پدر را اطلاق بر پسر كرده باشد؛ از قبيل اطلاق حنبل بر احمد بن حنبل، و حسن بر احمد بن حسن ميمندى.
5.براى ملاحظه تراجم متبحران علماى متأخران مذكور، رجوع شود به تعليقه ۸۸ .
6.در نسخ «هر»، و گويا اصل: «هر يك» بوده است و چهل مرد بودن علماى نوبختيان در غير اين كتاب به نظر نرسيده.
7.صفحه «۲۱۰» چاپ قديم