ملحد نخواند. و هر كس كه به انصاف اين فصل برخواند، بطلانِ دعوىِ اين مجبّر بداند. و گر پنهان ۱ بوبكر و عمر را لعنت كردن، ملحدى باشد، به آشكارا بر سرِ منبرها على را لعنت كردن، پندارم نه مسلمانى باشد. و الحمدُ للَّه ربّ العالمين.
[ 88 ]
[ معنى و مصداق تين و زيتون و اقوال مفسران ]
[ تطبيق و تفسير سوگندهاى سوره والتين بر اهل بيت(ع) در تفاسير ]
آنگه گفته است:
و ديگر گويند: مراد از [ تين ] به سوره «و التّين» محمّد است و «زيتون» على است.
اما جواب اين دعوى آن است كه ببايد بخشودن بر شخصى كه تصنيف سازد و از قرآن و تفسير قرآن ۲ بدين صفت اجنبى و بيگانه باشد. اوّلاً مذهبِ مفسّران و قولِ اهلِ اشارت در معنى ۳ اين دو كلمه، معلوم است كه بهرى گفتهاند: «إنّ اللَّهَ ۴تعالى أقسمَ بتينِكُم الّذي تأكُلُونَ، و بزيتُونِكُم الّذي تعصرُون». ۵ معنى آن است كه بارى تعالى سوگند ياد مىكند بدين انجير كه شما مىخوريد، و بدين زيتون كه شما مىافشاريد. و بهرى گفتند كه سوگند مىخورد به دو كوه كه در شام است كه يكى را تين خوانند، و يكى را زيتون خوانند؛ به قرينه و طور سينين. ۶
1.ع: «بنهان» پس مىتوان «به نهان» هم خواند.
2.ح - د: «از قرآن و معانى آن».
3.ع - ث: «درخت». (و گويا محرّف «در حق» مىباشد). م - ب: «در جنب».
4.صفحه «۲۶۵» چاپ قديم
5.تفسير القرطبي، ج ۲۰، ص ۱۱۰؛ تفسير الثعلبي، ج ۱۰، ص ۲۳۸.
6.ابوالفتوح رحمه اللَّه عليه در تفسير سوره مباركه «والتين» گفته: «قسم است به انجير و زيتون. عبداللَّه عباس گفت و حسن و عباس و عكرمه و عطا و مقاتل و كلبى كه: مراد اين انجير است كه ما مىخوريم، و اين زيتون كه از او روغن مىگيريم». و در منهج الصادقين در تفسير همين آيه گفته: «و گفتهاند كه مراد به "تين و زيتون" منبت آنها است كه دو كوه است. در ارض مقدسه به لغت سريانى يكى را «طور تينا» گويند و يكى را «طور زيتا» و هر يك معبد يكى از انبيا عليهم السلام بوده (تا آن كه گفته:) و از عبداللَّه عمر منقول است كه چهار كوه است كه به نزد خداى تعالى مقدس است: اول، طور سينا، كه بقعهاى است كه موضع مناجات موسى است؛ دوم، طور زيتا كه بيت المقدس است؛ سيم، طور تينا كه دمشق است؛ چهارم، طور تيمانا كه مكه است». ياقوت در معجم البلدان گفته: «التين و الزيتون جبلان بالشام... و قيل: التين جبال ما بين حلوان إلى همذان، و الزيتون جبال بالشام... و قيل: التين مسجد نوح عليه السلام، و الزيتون البيت المقدس... و قيل: التين مسجد دمشق، و قيل: التين شعب بمكّة يفرغ سيله في بلدح، و التين و احد التينين المذكور ههنا، و هو جبل بنجد لبني أسد (تا آخر كلام او)». مراجعه شود به: التبيان في تفسير القرآن، ج ۱۰، ص ۳۷۵؛ مجمع البيان، ج ۱۰، ص ۳۰۳؛ جامع البيان، ابن جرير طبرى، ج ۳۰، ص ۳۰۳؛ تفسير القرطبي، ج ۱۷، ص ۵۸؛ معجم البلدان، ج ۲، ص ۶۹؛ فتح البارى، ج ۸، ص ۵۴۷.
