[ 98 ]

[ آيه 82 سوره نمل در موضوع رجعت ]

آنگه گفته است:
و بلفتوح ^۱ علىِ‏ّ عالم در تفسيرى كه كرده است، بياورده است تأويل اين آيت كه: «وَ إذا وَقَعَ الْقَوْلُ عَلَيْهِمْ أخْرَجْنا لَهُمْ دَابَّةً مِنَ اْلأَرْضِ تُكَلِّمُهُمْ أنَّ النّاسَ كانُوا بِآياتِنا لا يُوقِنُونَ»^۲ و گفته است: از «دابّة الارض» بارى تعالى على را مى‏خواهد كه در دنيا خداى تعالى او را باز زنده كند ^۳ تا همه اعدا او را ببينند و بدو ايمان آورند و ايمانِشان سود ندارد.
اما جواب اين فصل آن است كه چون دعوى كرده است و حوالت به پيرى معروف چون شيخ بُلفتوح - رحمة اللَّه عليه - و تفسير او كه نسخت‏هاى بى‏مر و بى‏عدد ^۴ است آن را در طوايفِ اسلام، و ظاهر و باهر در بلاد عالم، آن تفسير در پيشِ قاضىِ وقت و پادشاهِ روزگار حاضر بايد كردن و تفسيرِ اين آيت بديدن. اگر بدين وجه است كه ياد ^۵ كرده است، يا ذكرِ على و مهدى و دوستان و دشمنانِ [ ايشان ] ^۶ در آنجا است مُصَرَّحْ، همه دعاوىِ اين مصنّف راست است و همه ^۷ حوالات و دعاوىِ [ او ] درست است. پس اگرنه و صاحب تفسير وجوه و اقوال در شرح آيت بگفته است و به آخر گفته باشد كه به مذهبِ ما گفته‏اند كه آيت در رجعت است دون قيامت، ^۸

سوگند مى‏خورد به لوح و قلم به دلالتِ آن كه گفت: «وَ ما يَسْطُرُونَ»،^۱ و اين سوره به مكّه منزل بوده است و اوّلين سورتى - به قول بهرى ^۲ مفسّران - كه به مصطفى آمد «اقرأ» ^۳ بود، و سورة القلم ^۴ بعد از «اقرأ» منزل شد ^۵ ابتداى بعثت. پس چگونه قسم باشد به على - عليه السلام -؟! و بيان كرده شد كه قسم است به لوح و قلم به قرينه: «وَ ما يَسْطُرُونَ». و گفته‏اند: نون آن ماهى است كه مدارِ زمين برو است. ^۶ و گفته‏اند: ماهىِ يونس است. و وجه‏ها گفته‏اند كه اين موضع احتمالِ همه نكند و شرف و منقبتِ ^۷ علىِ‏ّ مرتضى به نزديكِ خداى تعالى بيش ازين است كه خواجه ناصبى گمان مى‏برد؛ كه اكثر ^۸ مفسّرانِ طوايفِ اسلام را مذهب اين است كه «و العاديات» قسم است به سُمِ مركبِ عليِ‏ّ مرتضى. وگر گويند: در حقِ‏ّ مجاهدان است؛ به اتفاقِ امّتْ علىِ‏ّ مرتضى سرِ همه مجاهدان است. با آن كه معلوم است كه بارى تعالى در قرآنِ كريم به بسيارى از جمادات سوگند ياد كرده است، چون و التّين، ^۹ و النّجم، و الشّمس، و الضّحى، و العصر، و مانند آن، اگرچه يك وجه در آن ^۱۰ آمده است كه به هر موضع محذوفى هست و تقديرش چنان است كه «و ربّ الشمس»، «و ربّ الضحى»، «و ربّ العصر»، پس اگر به أميرالمؤمنين علىِ‏ّ مرتضى با فضل و سبقتِ او و با وفورِ عصمت و شرفِ منزلتِ او سوگند ياد كند، خواجه خارجى را طرفه نبايد داشتن. امّا نون و القلم نه درو منزل است. ^۱۱۱۲اين است جوابِ اين كلمات بر سبيلِ اختصار. و الحمدُ للَّه ربّ العالمين.