الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ ما نَهاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا».1 آنگه بعد از آن2 رسول - 3عليه السلام - به اميرالمؤمنين على و همه صحابه و اهل البيت بگفته، و نقل افتاده4 به صحّتِ اسانيد از معتمدان به ما.
و در هر روزگارى معصومى 5 بوده است كه اگر خللى راه يابد [ به دين ] دفع كند، يا
اساتيد و مشايخ مصنف
1. أوحد الدّين أبو عبد اللَّه الحسين بن أبي الحسين بن أبي الفضل القزوينيّ، برادر مهتر مصنّف كه در (ص 540) اين كتاب از او به اين عبارت تصريح كرده: «حدّثنا الأخ الإمام أوحد الدّين أبو عبد اللَّه الحسين بن أبي الحسين بن أبي الفضل القزوينيّ سماعا و قراءة.»
1.از آيه ۷ سوره حشر.
2.ب - م: «آنگه» را ندارد؛ ليكن اسلوب تعبير مصنف رحمه اللَّه عليه در موارد ديگر از قبيل «تا الى يومنا هذا» مقتضى وجود آن است؛ زيرا چنانكه «الى» به معنى «تا» است، «بعد از آن» نيز مفاد از كلمه «آنگه» است و اين نوع تكرار معنوى در اين كتاب فراوان به نظر مىرسد.
3.صفحه «۲۸» چاپ قديم
4.پوشيده نماناد كه چون در نسخه ع نظر به وصالى شدن صفحات و صحافى شدن كتاب و از بين رفتن رادّههاى پايين صفحات كه در كتب قديمه در حكم اعداد و شماره صفحات كتاب بوده است كه امروز در ميان ما معمولٌ به و متداول است كه در بالاى صفحات مىگذاريم، جاى دو ورق از كتاب عوض شده و در نتيجه عبارت متن كتاب به هم خورده و عبارت آخرين سطر صفحه هشت كه اين است: «آنگه بعد از آن رسول به أميرالمؤمنين على و همه صحابه و اهل البيت بگفته و نقل افتاده» متصل شده است به عبارت صفحه دوم همين ورق كه عبارت سطر اول آن اين است: «شيعه و مذهب اين طايفه آن است كه دين درست و اعتقاد پاك به نظر بر وجه حاصل توان كردن»؛ در صورتى كه ذيل «نقل افتاده» اين فقره است: «به صحت اسانيد از معتمدان به ما» كه نخستين عبارت صفحه دوم ورق دهم است و چون اتصال به هيچ وجه درست نمىشده، در نسخ نونويس كه همه نسخ غير ع باشد، كلمه «افتاده» را به كلمه «استاد» تحريف كردهاند و در نتيجه عبارت چنين شده: «آنگه بعد از آن رسول به اميرالمؤمنين على و همه صحابه و اهل البيت بگفته و نقل استاد شيعه و مذهب اين طايفه آن است كه (تا آخر)». و خلاصه سخن آن كه در اثر اين عمل، ربط كلام گسيخته شده و رشته سخن و نظم مطلب به هم خورده است. و پيش از آن كه نگارنده اين نسخه را ببيند، ربط سخن را به فضل خدا پيدا كرده و در تعليقات مستقله كتاب در ص ۹۹-۱۰۲ به تفصيل بيان نموده است. پس معلوم شد كه اين اشتباه در وصالى و صحافى سبب تشويش نسخ گرديده است و علاوه بر انقطاع رشته سخن و نبودن ربط در ميان مطالب بنابر وضع فعلى نسخ كه بزرگترين دليل بر صحت گفتار ما است، نونويس بودن رادّهها در نسخه ع كه بعد از وصالى گذارده شده، شاهد ديگرى بر صدق مدّعا است. و همچنين شاهد ديگر بر اين مدّعا وجود بياضى است به اندازه سه كلمه در دو نسخه م و ب كه نويسندگان آنها به اين امر كه در اين مورد ربط گسيخته شده و نظم رشته سخن به هم خورده است، متوجه بودهاند. «الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذى هَدانا لِهذا وَ ما كُنّا لِنَهْتَدِيَ لَوْ لا أنْ هَدانا اللَّهُ» .
5.ع - ث: «معصوم» (بدون ياى وحدت در آخر). و اين معنى مطابق مضمون آيات مباركه و اخبار متواتره است كه زمين هرگز خالى از حجتى نبوده است و نخواهد بود تا روز قيامت. مراجعه شود به آيه ۷ سوره رعد ، و آيه ۳۳ سوره انفال ، و آيه ۷۲ سوره انبياء ، و آيه ۴۰ و ۴۳ و ۸۱ سوره هود و آيات ديگر ، و همچنين مراجعه شود به: كمال الدين ، ص ۲۰۱، باب «العلّة التي من أجلها يحتاج إلى الإمام عليه السلام» ؛ و بصائر الدرجات ، ص ۵۰۴ ، باب «الأرض لا يخلوا من الحجّة وهم الأئمّة عليهم السلام؛ و بحار الأنوار ، ج ۲۳ ، ص ۲، باب «الإضطرار إلى الحجّة وأنّ الأرض لا تخلوا من الحجّة».
