333
نقض

داشتند و آن ملعون آنجا قرار گرفت و مى‏گشت و مى‏گفت: خداى تعالى جسم است و شكل و صورت دارد، و صعود و نزول كند، و چون بر عرش مقيم باشد، پايى به شرق دارد و پايى به غرب، و خايه‏اش چندِ كوهِ ۱ اُحُدْ است و هر شب آدينه بر خرى نشيند ۲ و به زمين فرود آيد و در مساجدِ مشبّهه نزول كند، و طعام و شراب خورد و خرش را علف بايد، و پيش از انقلابِ صبح با عرش شود. تعالى و تقدَّسَ عَمّا تَقولُ المُشبّهةُ وَ المُجسّمةُ و المجبّرةُ عُلوّاً كبيراً.
۳و اين دو ملعون، او را گفتند: چون دعوتِ تو برين وجه در اين حدود منتشر شود، اين نه آن خداى باشد كه محمّد گفته است، و مسلمانان دعوى مى‏كنند، و هدمى و خللى ازين عظيم‏تر نباشد و آنجا بماند و دعوى برين وجه كرد كه گفته شد. و هنوز در آن حدود اين مذهب ظاهر است. پس اگر محمّد دندان به قائم گفتى، و امام معصوم دانستى، و تقيّه مذهبِ او بودى، بايستى كه به قم و به قاشان بودى، نه به كَرَهْ و گرپايگان.
آنگه ميمون بن سالم القدّاح - عليه اللعنة - گفت: من به ولايتِ مغرب شوم كه آنجا رسيده‏ام و طريقه و سيرتِ آن قوم بهتر دانم كه ايشان را به الحاد ميلى باشد و وجوبِ معرفت به قولِ پيغمبر گويند، و عقل و نظر بى‏اثر دانند، و دعوت برين وجه كردن گيرم ۴ كه اين، هم هدم توحيد خداى است و هم انكارِ رسالت مصطفى كه چون گويم كه خداى را بى‏قول رسول بنشايد دانستن، و صدقِ رسول خود بى‏فعلِ خداى معلوم نشود، موقوف باشد بر يك‏ديگر و مردمِ عوام در آن سرگشته و مدهوش باشند، و مقصودِ ما حاصل شود. برين قرار برفت و دعوت كرد و آن بدعت هنوز آنجا باقى است.

1.ح - د: «چند برابر». م - ب: «چون كوه». و متن صحيح و «چند» در اين قبيل موارد به معنى مطلق اندازه و مقدار است و در تفسير ابوالفتوح رحمه اللَّه عليه و همچنين در ساير كتب مؤلفه در آن زمان، به طور كثرت در اين معنى استعمال شده است. براى ملاحظه شواهد آن، رجوع شود به تعليقه ۱۲۴.

2.براى تحقيق در اين موضوع، رجوع شود به تعليقه ۵۳.

3.صفحه «۳۰۷» چاپ قديم‏

4.«گيرم» يعنى «آغاز كنم». «گرفت» به معناى «آغاز كرد» در متون نظم و نثر فارسى، فراوان به كار رفته است؛ همچنان كه در زبان عربى، فعل «اَخَذَ» به معناى «آغاز كرد» به كار مى‏رود. مولوى گويد: چون نداى وصل بشنيدن گرفت‏ اندك اندك مرده جنبيدن گرفت‏ (ويراستار)


نقض
332

بودند. ايشان را كجا پرواىِ عمر و على بود؟! آنگه با يك‏ديگر اين سه ملعون بنشستند. پس پنهان از همه جهان و انداخت كردند ۱ كه هر يكى به ولايتى ديگر شوند و دعوى‏اى ديگر ۲ كنند؛ مگر اسمِ توحيد و نورِ شريعت و آثارِ مسلمانى منقطع و مضمحلّ ۳گردانند. خاك بر سرِ ايشان و بر سرِ همه ملحدان كه بارى تعالى به حفظِ شريعت و اسلام وعده كرده است تا به قيامت: «لِيُظْهِرَهُ عَلَى الدّينِ كُلِّهِ».۴پس آنگه گفتند: يكى از ما به حدود خوراسان ۵ و ماوراءالنّهر شود و آنجا دعوى كند. گفتند كه لايق نباشد، كه آنجا غلبه، اصحابِ بوحنيفه كوفى دارند و ايشان وجوبِ معرفت خداى تعالى به عقل و نظر گويند و منكرِ تعليم و تقليد باشند. از آن نااميد شدند و گفتند: به ولايتِ مازندران و قم و كاشان رويم. دگرباره گفتند: سخنِ ما با ايشان درنگيرد كه ايشان وجوبِ معرفت به عقل و نظر گويند، و امام معصوم دانند، و منكرِ تعليم و تقليد باشند. با ايشان هم درنگيرد. گفتند: به حدودِ مكّه و يمن و طائف و جبال و حدودِ ديلمان، سخنِ ما هم مقبول نباشد كه آنجا غلبه زيديان دارند و ايشان به عدل و توحيد گويند و معرفت از طريقِ نظر دانند، دون خبر.
آنگه اتّفاق كردند؛ اتّفاقِشان بر اين افتاد كه محمّد دندان - عليه اللعنة - هم در آن حدود مى‏باشد به اصفهان و ولايتِ همدان و كَرَهْ و نهاوند و هروگرد ۶ كه همه مشبّهه بودند، و حنفيانى كه امروز هستند در اصفهان و همدان آن وقت نبودند و غلبه مشبّهه

1.علامه قزوينى رحمه اللَّه عليه در آخر تفسير ابوالفتوح، ضمن ذكر «بعضى تعبيرات و اصطلاحات و لغات نادره آن تفسير» (ج ۵، ص ۶۵۱، چاپ اول) گفته: «انداخت، اسماً به معنى مكر و توطئه. و «مكروا: مكر كردند». يعنى كفار بنى اسرائيل. و مكر ايشان اينجا تدبير و انداخت قتل عيسى بود و اين آنگه بود كه عيسى را براندند و بيرون كردند (ج ۱، ص ۵۷۰)». و نيز «ايشان چون رسول را بديدند و سخن او بشنيدند دانستند كه آن از نزغات شيطان است، و كيد دشمنان ايمان است، و انداخت جهودان است. سلاح‏ها از دست بينداختند و بگريستند» (ص‏۱، ص ۶۱۳، كه به‏غلط ۶۳۱ چاپ شده)».

2.نسخ: «دعوى ديگر».

3.صفحه «۳۰۶» چاپ قديم‏

4.از آيه ۳۳ سوره مباركه توبه، و ۲۸ سوره مباركه فتح، و ۹ سوره مباركه صف.

5.ث - م - ب - ح: «خراسان».

6.م - ب: «برو گرد». ح - د ندارند.

  • نام منبع :
    نقض
    سایر پدیدآورندگان :
    محدث ارموی، میر جلال الدین
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1391
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 398869
صفحه از 1250
پرینت  ارسال به