43
نقض

2. نسخه د. اين نسخه جزو كتاب‏هاى كتابخانه مدرسه چهل ستون مسجد جامع تهران است كه به امانت در اختيار پدرم قرار گرفته است. رمز «د» از كلمه مسجد براى اين نسخه گزيده شده است.
اين نسخه در چاپ اول در دست نبود و در چاپ كنونى است كه مورد استفاده قرار گرفته است.
قطع نسخه 15*5/24 سانت و قطع نوشته‏هاى متن 8 * 17 سانت است، و هر صفحه داراى 17 سطر مى‏باشد. پارگى و موريانه‏خوردگى دارد، و خط آن نستعليق نونويس و عناوين و آيات قرآن با شنگرف است. پدرم از روى نوع كاغذ و خط، آن را به‏حدود قرن دهم تخمين زده‏اند.
آقاى رضا استادى در فهرست كتاب‏هاى كتابخانه مذكور،۱ نسخه را چنين معرّفى كرده‏اند:
النقض - بعض مثالب النواصب، از: شيخ عبد الجليل قزوينى رازى (سده ششم). ش 277 - نستعليق. گويا از سده 11 - 12. آغاز و انجام افتاده و برگ‏ها پس و پيش شده.
اين نسخه در حقيقت نسخه‏اى نبود جز مقدارى اوراق درهم به‏علاوه پارگى‏ها و موريانه خوردگى‏هاى اشاره شده كه با زحمت و مقابله آن با ديگر نسخ تمام اوراق آن را مرتب و قابل استفاده نموديم تا آنكه نسخه‏اى شد. پس از مرتب شدن نسخه در معرّفى آن مى‏گوييم:
اين نسخه اوّل و آخر ندارد. آغاز قسمت موجود آن صفحه 71، س 2 نسخه چاپى و انجام آن ص 706، س 8 است كه در حاشيه هردو مورد نشان داده شده است.

[ 13 ]

[ شيعه صاحب فقه و شريعت استدلالى اجتهادى ]

[ كتب استدلالى در فقه، و اجتهاد مستمر شيعه ]

[ بنياد مذهب شيعه بر نصوص و اخبار صحيح ]

[ تصنيفات علما و قدرت فرهنگى شيعه ]

آنگه گفته است:
زيرا كه رافضيان را درسِ فقه و شريعت نباشد و خود به اجتهادِ مجتهدان و رأى و قياس و اخبار صحيح بنگويند.
امّا جوابِ اين كلمات آن است كه:
چگونه درسِ فقه و شريعت نباشد جماعتى را كه كتب‏خانه‏هاىِ ايشان مملوّ باشد از كتبِ اصولى و فروعى كه تعديد و تحصيرِ آن متعذِّر باشد و در اسامىِ رجال از مصنّفان و رُواةِ ايشان مجلّدى مفرد باشد؟ امّا چون اشاره به فقه و شريعت كرده است، كتابى‏چند كه متداول‏تر است و معروف‏تر، گفته آيد تا شبهت بدان زايل شود. و اين چون مُقنعه، ۲ و عويص، و فرائض، و مصباحِ مرتضى، و شرايعِ علىِ حسينان، و مجلّداتِ من لا يحضره الفقيه، و كتابِ علل الشّرايع، و عمل يوم و ليلة، هداية المسترشد، و المراسم العلويّة في الأحكام النبّويّة، و الجمل و العقود، و كتاب المغني في الفقه،

1.«فهرست نسخه‏هاى خطى كتابخانه مدرسه چهل ستون مسجد جامع تهران»، چاپ شده در كتاب آشنايى با چند نسخه خطى، دفتر اول، قم، ۱۳۳۵، ص ۳۶۸.

2.براى تحقيق حال و تعريف اين كتب رجوع شود به تعليقه ۲۴.


نقض
42

ابن ارسلان و اتابك جهان پهلوان صورت گرفته است (رجوع شود به ص 237 - 239 نقض). پدرم در تعليقات (ص 787 - 792) درباره اين موضوع تحقيق كافى كرده، و بى‏اعتبار بودن دو نسخه «ح» و «د» را كه نونويس‏اند و در هر دو تصرّف‏هاى زيادى صورت گرفته، يادآور شده و در آخر متذكر شده است كه اين مطالب نيز از جمله تصرّفات بى‏مورد نويسنده آنها است.
در پايان علت تصرف و تغيير و تبديل در اين نسخه را يادآور مى‏شويم و آن اينكه:
چون نسخه‏هاى كتاب نقض بسيار نادر و مندمج و مغلوط بوده، اگر نويسنده‏اى مى‏خواسته نسخه‏اى براى استفاده شخصى خود بردارد و چندان در بند ضبط صحيح مطالب نبوده، ناگزير مى‏بايست بسيارى از مشكلات را به ذوق و اطلاعات خود حل نمايد، و نويسنده نسخه «ح» چنانكه از نسخه برمى‏آيد، بيگانه از ادب و ذوق نبوده است، و در هنگام استنساخ هرگاه به مشكلات مذكور برخورده به ذوق و سليقه خود عبارات را طورى اصلاح كرده كه بتواند خود از آن بهره برد؛ هر چند بسيارى از اين اصلاحات باعث دگرگون شدن مطالب گشته است؛ از جمله تصرف و تبديل يادشده در فوق و وارد كردن نام طغرل بن ارسلان و اتابك جهان پهلوان (گرچه ممكن است اين دو نام از اضافات كاتب اين نسخه نبوده، بلكه در اصلى كه اين نسخه ما از روى آن رونويس شده، موجود بوده است). به اين جهت است كه پس از رونويسى در حقيقت تأليف ديگرى به‏عمل آورده است. به هر حال اين نسخه چه در چاپ سابق و چه در چاپ كنونى، اهميت خود را دارا است.۱

1.در اينجا لازم است از نسخه دست‏نويس ديگرى ياد كنيم، و آن نسخه‏اى است كه به دستور آقاى على‏اصغر حكمت از روى همين نسخه «ح» نوشته شده تا به مرحوم علّامه قزوينى داده شود. تاريخ نوشته شدن اين نسخه، ۸ تير ۱۳۱۹ شمسى است. اين نسخه به قطع رحلى و داراى ۴۴۷ صفحه است. قزوينى تا صفحه ۱۲۱ آن را با شادروان عباس اقبال مقابله و تصحيح نموده و به خط خود با مداد حواشى و اصلاحاتى در آن به‏عمل آورده است. مرحوم قزوينى در اول اين نسخه نوشته: «شروع به مقابله ۳۰ شهريور ۱۳۱۹». چنانكه قبلاً گفته شد، قزوينى و اقبال در صدد تصحيح اين نسخه بوده‏اند، ولى به‏علت ازدواج دو خانواده حكومتى ايران و مصر، دولت ايران از نشر اين كتاب جلوگيرى نمود؛ چه آن را مضر براى روابط دو دولت مى‏دانست. تا سرانجام زمانى كه مرحوم پدرم تصميم به چاپ كتاب نقض گرفت، شادروان اقبال اين نسخه را با ديگر يادداشت‏هاى خود در اختيار پدرم قرار داد. و هروقت در حواشى چاپ كنونى و چاپ سابق نقض از نسخه تحت تصحيح قزوينى و اقبال نام برده شده، مقصود همين نسخه است.

  • نام منبع :
    نقض
    سایر پدیدآورندگان :
    محدث ارموی، میر جلال الدین
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1391
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 432514
صفحه از 1250
پرینت  ارسال به