على زعمِهِ، ^۱ و در چاه افتاده ^۲ به‏حقيقت. و هذه قصيرةٌ عن طويلة، و صلّى اللَّهُ على‏ محمّدٍ و آلِهِ الطّيّبين، و لعن اللَّه على اليهودِ و المجوسِ و الدّهريّةِ و الملحدينَ و المجبرينَ.

[ 155 ]

[ ضرورت انتخاب مذهب حق و دفاع از حقانيت شيعه و جبرگرايى مؤلف فضائح ]

[ واداشتن مؤلف فضائح به پذيرش لوازم جبرگرايانه نظرياتش در انتخاب مذهب شيعه ]

[ عدم اعتبار كثرت عددى بر حقانيت و دلالت آن بر حق امامت و خلافت على(ع) ]

آنگه گفته است:
فصل. و بدان كه مذهبِ شهر نبايد داشتن. نه هر كه در قم و قاشان ^۳ و سبزوار و نيشابور باشد و از محلّت‏هاىِ رى [ به ]مصلحگاه و زادمهران باشد، بايد كه رافضى باشد. مذهبِ حق بايد داشتن. تبعِ هوى ^۴ نبودن، نه ^۵ از بهر آن را كه در رى غالب رافضى‏اند آن بهتر بود؛ اگرچه به‏عدد بسيارند.
امّا جوابِ اين فصل آن است كه اين معنى آن كس را برسد گفتن كه به نظر معترف باشد، و عقل را اثرى گويد، و مكلّف را در قبول و ردِّ مذهب مخيّر داند. خواجه را كه مذهب چنان است كه معرفتِ خداى به قولِ پيغمبر توان حاصل كردن، و نيز مكلّف قادر و مختار نيست و سرنوشتى ^۶ ازلى است. اگر خداى سرنوشت در ذرّه اوّل ^۷ رافضى‏اى بنوشته باشد، مكلّف نتواند كه سنّى باشد؛ به شهر تعلّقى ندارد. وگر سرنوشت سنّى‏اى باشد، خود نتواند كه رافضى باشد. و چون ايمان عطاىِ خداى باشد، آن را كه ايمان دهد، خود كفر نتواند كردن، و چون كفر از خذلانِ خداست، آن كس را كه كافر آفريد، مؤمن نتواند بودن. پس با اين ^۸ مذهب كه خواجه دارد، نه مؤمن را به ايمان مدح توان كرد، و نه كافر را به كفر ذمّ توان كردن؛ نه روا باشد كه سنّى را دعا

نزول او در سراىِ پادشاه مظفر الدّين، نوبت مجلس نهادند او را. بر سرِ منبر با حضورِ امير و وزير و قاضى و رئيسِ سنّت و رؤسا و علما و عيّاران و بزرگان از خواصّ و عوام، ^۱ اين ماجرى‏ از اوّل تا به آخر كه رفته بود، از بطلانِ مذهبِ ايشان و مشابهتِ آن مذهب به مذهب مقلّدان و تعليميان، و عوام در آن غلوّى كردند كه هيجانى كنند. ^۲ چون بيرون آمدند، گفتند: در سراىِ مير نبايستى با امامان بگفتى كه چه مى‏بايد كردن. اين سخن به گوش خواجه بونصر رسيد. درخواست از امير، و روزِ آدينه در جامعِ قزوين با حضورِ صدهزار مرد سخن گفت و تقريرِ مذهب كرد و بطلانِ تعليم و تقليد به غايت رسانيد و همه مدهوش و متحيّر شدند و به سلامت بازآمد و انديشه بدِ خواجه در نحر مُجبّر خواجه بماند تا بدانى كه:

كارى كه ز حد گذشت بازى نبودبيهوده سخن بدين درازى نبود
پس خواجه كه در اصلى بدين بزرگى به ملحدان مانندگى دارد، شايد كه مسلمانان را ملحد نخواند و ننويسد و بداند كه بيان كرده آمد كه خواجه و سرايش چگونه است تا خواجه نوسنّى انتقالى چون درين كلمات تأمّل كند، بداند كه از باران بگريخته است و در ناويدان آويخته است؛ چنانكه مثل است: «كردم از باران حذر در ناودان آويختم». ^۳
بيچاره تا رافضى بود، حدّهاىِ سرايش همه با كفر و الحاد بود على رغمِهِ؛ چون مجبّر شد، داخلِ سرايش همه از كفر و بدعت و الحاد ^۴است، از حوض برآورده