محمّد به كلّى دل در خرابىِ الموت و قمعِ ملاحده بست و لشكرهاىِ گران با سازها و آلت‏هاىِ وافر فرستاد و اميرانِ بزرگ و سپه سالارانِ ^۱ با عدُّت را برين قلعه الموت فرستاد و صبّاح كَلْ هنوز در قيدِ حيات بود و آنجا صبورآبادها ^۲ به حكم ^۳ بكردند و حصن و حصار بر آن ملاعين چون وادىِ جهنّم كردند تا بستانند و شرّ آن مخاذيل از مسلمانان كفايت كنند. چون به آخرى ^۴ رسيد سلطانِ سعيد محمّد را - نوّر اللَّه قبرَه - به روضه رضاى خدا بردند. و آن ملاعين بشارت زدند اميرعلى باركردى بود با منكبرس، مهترين فرزندان سلطان محمّد را بگرفت و به حدود شام رفت، و قراجه ساقى سلجوق را برگرفت و روى به فارس نهاد. و ملك طغرل در حكمِ اتابك نوشتكين شيرگير بود امّا با وى نبود. عماد الدّوله يلقفشت، پسرِ بزرگ شيرگير را بگرفت و به قلعه‏اى فرستاد و عالم متزلزل شد، و هنوز بيست و اند سال بود كه صبّاح كَلِ مجبّر به الموت رفته بود عهدى قريب.
با اين همه لشكرها و عدّت‏ها و ساز چه گويد ^۵خواجه مصنّف سنّى؟ نه چنان بهتر بودى كه امام مستظهر كه نه بهتر بود از عمر خطّاب، تيغ به دوش باز نهادى و از بغداد بيرون آمدى؟ كه هرگز عمر را چندينى سپاه و لشكر و آلت و سلاح و عُدّت كجا بود و آنچه او با قلّتِ لشكر و عُدّت با گبركان [ بسيار ] بكرد، اين با ملحدانِ اندكى بكردى، كه هنوز الموت و لنبه‏سر ^۶ تنها بود كه ملاحده مدابير ستدند ^۷ و دزه ^۸ در ملكِ ديلمان

كه به خداى دانستن پيغمبرى صادق بايد، و عقل و نظر را البتّه اثرى نيست. چون خبرِ رفتنِ او به الموت - خرّبَهَا اللَّه - شايع و فاش شد، سلطان بدانست تاج الملك ^۱ مستوفى همكارِ او بود و دگران پوشيده مى‏داشتند و سلطان به پيكارهاىِ روم و اوژكند و خصومت با فضلون گنجه و طلبِ فتح قلعه او مشغول شد ^۲ با آن نمى‏پرداخت كه آن مور را پيش از آن كه مار شود، ^۳ بمالد تا فتنه قوى مى‏گشت و امام مستظهر در آن تغافل مى‏كرد. ^۴ به آخرِ كار خواجه نظام الملك الحسن بن علىّ بن اسحاق - رحمةُ اللَّه عليه - كه سنّىِ مصلح مشفق بود، نه مجبّر متعصّب، به تيغ ملاحده شهيد آمد و سلطان به مدّتى نزديك با جوارِ خداى شد. و تركانِ عالم روى به تتش ^۵ آورده، به طلبِ سلطنت و جهان‏دارى، و تركان به الموت نپرداختند ^۶ و از دار الخلافه ^۷اين كارِ بزرگ مهمّ عظيم در توقّف مى‏داشتند تا آن ملعون قوى شد. وگرچه سلاطين را غمِ سلطنت باشد، ائمّه و خلفا را به همه روزگار بايد كه غمِ دين و شريعت باشد. چون تتش كشته آمد و سلطنت بر بركيارق سلطان قرار مى‏گرفت، دگرباره دو هوايى پديد آمد و چند مصاف برفت على الجمله تا سلطنت به كلّى بى‏منازعت با سلطان محمّد - رحمهُ اللَّه - افتاد. و سلطان سنجر ملك بود، خراسان بر وى مقرّر شد. و چون كار بدين حدّ انجاميد، الحاد قوّت گرفته بود و صبّاح قوى شده در آن حدود، و سلاح‏ها و ذخيره‏ها بر قلعه‏ها برده، و راه‏ها بگرفته. چون زين الاسلام ^۸ كشته آمد و قصد امير احمديل ^۹ مى‏كردند، سلطان