اعتقادِ كج، شايد كه بر مذهبِ موحّدان طعن نزند و تصنيف نسازد كه خُبثِ مذهبش به آب صد دريا پاك نشود؛ همه نامعقول، ناموزون، برين وجه كه بيان كرده شد. و الحمدُ للَّه على إثباتِ التّوحيد و نفىِ التّشبيه.
[ 167 ]
[ نفى رؤيت مجاهره و استناد شيعه در اين ديدگاه به آيات و سيره سلف و ائمه(ع) ]
آنگه گفته است:
و فضيحت سيوم آن است كه منكر باشند رؤيتِ قديم تعالى را؛ چنانكه سلف صالح گفتهاند و قرآن بدان ناطق است و امامين اثبات كردهاند رؤيتى بىتشبيه و بىجهت، چنانكه دانند بىچون، بينند بىچون. ۱
اما جواب اين كلمات آن است كه شيعتِ اماميّه، نفىِ رؤيتِ مجاهره كنند؛ چنانكه جهودان از موسى خواستند كه «أرِنا اللَّهَ جَهْرَةً»۲ تا به عقوبتِ عاجل سوخته شدند «فَأخَذَتْهُمُ الصّاعِقَةُ»۳و نفىِ آن رؤيت كنند كه مجبّره و مشبّهه اثبات مىكنند كه بدين چشمِ سر خداى را ببينيم. امّا رؤيت بدان وجه كه ذاتِ متعالى را ببينند نه ۴به چشمِ سَر، نه در جا، نه در مكان، نه در مقابل، نه در حكمِ مقابل، نه حالّ در مقابل، رؤيتى از طريقِ علم چنانكه مىدانند، موافقِ قرآن و قولِ سلفِ صالح بر آن وجه كه بوحنيفه و شافعى به متابعت اميرالمؤمنين اثبات كردهاند: قال - عليه السلام - : «لا أعبُدُ ربّاً لَمْ أره، لم تَرَهُ العيون بِمُشاهدةِ العيان، ولكن رَأَتْهُ القلوبُ بحقائِقِ الإيمان، معروفٌ بِالآيات، مَشهورٌ بالدّلالات، لا يُقاسُ بالنّاسِ، و لا تُدركُهُ الحواسّ». ۵ اثباتِ رؤيت، شيعت برين وجه
1.ح - د: «چنانكه داند بىچون و بيند بىچگونه».
2.از آيه ۱۵۳ سوره مباركه نساء.
3.صفحه «۴۸۶» چاپ قديم
4.مجلسى رحمه اللَّه عليه در بحار (ج ۴، ص ۲۶، ح ۱) در باب نفي الرؤية از امالى صدوق (ص ۳۵۲، ح ۴۲۷) و توحيد (ص ۱۰۸، ح ۵) او مسنداً و از احتجاج طبرسى (ج ۲، ص ۵۴) مرسلاً نقل كرده كه عبداللَّه بن سنان از پدرش روايت كرده كه به حضور ابوجعفر، محمد باقر عليه السلام شرفياب شدم و مردى از خوارج نيز به حضور آن حضرت رسيد و عرض كرد: يا اباجعفر، چه چيز را پرستش مىكنى؟ فرمود: خداى را. عرضه داشت: او را ديدهاى؟ فرمود: «لمْ تَرَهُ العيونُ بِمُشاهدةِ العيان و لكن رَأَتْهُ القلوبُ بِحقائِقِ الإيمان، لا يُعرفُ بالقياسِ و لا يُدرك بالحواس، و لا يشبهُ بالناسِ، موصوف بالآيات، معروف بالعلامات، لا يجور في حكمه، ذلك اللَّه لا إله الّا هو». راوى گويد: پس آن مرد بيرون رفت و مىگفت: اللَّهُ أعلمُ حيثُ يجعلُ رسالتَهَ». (طالب سند حديث به كتاب التوحيد باب مذكور، ص ۱۱۲، چاپ امين الضرب رجوع كند)
و شبيه به اين مضمون را صدوق رحمه اللَّه عليه در توحيد (ص ۱۰۷، باب ما جاء في الرؤية) و امالى (ص ۴۲۲، ح ۵۶۰)، و سيد رضى رحمه اللَّه عليه در نهج البلاغه (خطبه ۱۰۹ و ۱۷۹) و ديگران نيز نقل كردهاند (الكافي، ج ۱، ص ۹۷، ح ۵؛ الإرشاد، ج ۱، ص ۲۲۵؛ المحاسن، ج ۱، ص ۲۳۹، ح ۲۱۶؛ الاختصاص، ص ۳۳۶) و مجلسى رحمه اللَّه عليه نيز در همان باب از بحار (ج ۴، ص ۳۲، ح ۸) از ارشاد مفيد و احتجاج طبرسى نقل كرده كه اهل سِيرَ نقل كردهاند كه مردى به حضور اميرالمؤمنين آمد و عرض كرد: يا اميرالمؤمنين، خبر بده به من از خداى. پس اميرالمؤمنين او را فرمود: «يا وَيْحَكَ، لم تره العيون بِمُشاهدةِ العيان ولكن رَأَتْهُ القلوبُ بحقائقِ الإيمان، معروفٌ بالدّلالات، منعوتٌ بالعلامات، لا يُقاسُ بالناس، و لا يُدرَكُ بالحواسّ». پس آن مرد برگشت، در حالتى كه مىگفت: اللَّه أعلمَ حيث يجعل رسالاته.
