شد كه ايشان در اختيارِ اسامى تَبَعِ ^۱ وضع و فال بوده‏اند و نه به اعتقاد نهاده باشند. اينجا نيز در اجراى نامِ اصنام اجدادِ مصطفى تَبَعِ وضع و فال بوده باشند، نه تَبَعِ اعتقاد. تا نيك فهم كند.
اما آنچه ايشان اختيار اين اسامى كردند، سبب آن بود كه فراعنه و طغاةِ روزگارِ ايشان در كتب مى‏خواندند كه نورى در پشتِ اين قبيله است كه به وجود و ظهورِ او اديان و ملل مبدّل شود، و كيش‏ها باطل گردد، و كتب و شرايع منسوخ شود، و بُت و بُت‏پرستى زايل شود. طلب مى‏كردند كه قمع و قلع ^۲ آن نور كنند. بزرگانِ اجدادِ مصطفى اين اسامىِ مضاف به بُتان اختيار مى‏كردند تا بدان شبهت آن نور منقطع نشود. و اين معنى أظهر من الشّمس است. و نيز آن كه ايشان علما و فضلا بودند، دانستند كه اسم غيرِ مسمّى است كه هفت روز و نيم است كه اين مذهب نهاده‏اند كه اسم عين ^۳ مسمّى است، پس به اجراى اسامى هيچ لازم نيايد و كفر و ايمان مكتسبِ بنده است و به اختيارِ وى است تا آن شبهت زائل شود.
و اما آنچه خزيمه هبل ساخت عجب است كه در تواريخ بنديده است كه خُزَيْمَه ^۴از زهّاد و عبّاد روزگار بود و قوم را از بت‏پرستى منع مى‏كرد و مى‏گفت: اين بتان پدرانِ شما ساخته‏اند. ايشان بر وى انكار كردند كه اين اَشكال و صورْ خدا از آسمان فرستاده است. بر عكسِ ايشان آن صورت بساخت ^۵ و گروهى بدان فريفته شدند و براىِ حجّت بديشان نمود كه اين ساخته خلق است، نه ساخته حقّ است. و روز عيد آن تمثال بياورد و بر انجمنِ قوم بسوخت و گروهى بسيار و آن جماعت از بت‏پرستى

مؤمن فرزندان را اضافت چون وا بت كند؟! ^۱ و مؤمنْ هُبَلْ را چون نصب كند؟! و بوطالب را نام عَبْدِ مَناف بود، و بُولَهَبْ را عبد العزّى، و عبدالْمُطَّلب كافر بود.
امّا جواب اين كلماتِ بعضى درست و بعضى نادرست يك‏يك گوش بايد داشتن تا به توفيقِ خداى تعالى گفته شود؛ إن شاءَ اللَّهُ تعالى؛ و به الثّقةُ و المعونة.
اما آنچه گفته است كه «قُصَيّ پدر عَبْد مَناف بود و چهار پسر داشت و اسامى ايشان مضاف بود به بتان»، بيچاره اگر دعوىِ علمِ تواريخ مى‏كند، بايستى كه از معانى ^۲اسامى و سببِ نزول آن بى‏خبر نبودى. اوّلاً اصل درين باب آن است كه اعتقاد به دل و نيّت و علم تعلّق دارد، نه به اسم، و به اجراى الفاظ كفر و ايمان ثابت نباشد و آخر خوانده باشد و ديده و شنيده از تواريخ و انسابِ عرب كه بهرى از قبايل را بنى كِلاب و بنى كُلَيْب و بنى نُمَيْر ^۳ و بنى ضَبّه و امثالِ اين خوانند كه اسماى مذمّت و منقصت است. و نگويد تا عاقلان فرزندانِ خود را كَلْب و كُلَيْب و نُمَيْر و ضَبّه چگونه نهند؟ پس معلوم