عليّاً لم يبايع إلّا بعد ستّة أشهر.» ۱و اين حديث در فتوح أعثم است كه تصنيف أحمد بن أعثم است كه شافعىمذهب است و سخنش به نزديكِ خواجه مقبول باشد كه رافضى نيست۲ و در جمع بين الصّحيحين كه ابن [ أبى ] نصر حُمَيْدى۳ جمع كرده است، هست. و به نزديكِ شيعه چنان است كه على - عليه السلام - هرگز بر أبوبكر و غير أبوبكر به امامت بيعت نكرد و نه عبيده۴ جرّاح كه به نزديكِ خواجه يكى است از عَشَره ناجيه، [ و او ]بعد از سه روز پيشِ على آمده و مىگويد:۵ «يا عليّ أنت أولى بهذا المكان بفضلك و سابقتك و قرابتك ولكن ارض بما رضى المسلمون»۶ و سخنِ ۷دوازده۸بزرگ از مهاجر و انصار به انكارِ بيعت بر بوبكر و فصول غرّاى ايشان در فصول۹ مفرد ۱۰مشبع بيان كردهايم، درين كتاب؛۱۱چون بخوانند بدانند.
پس رافضيانِ اوّل ايشان بودند كه انكارِ [ اين ] اجماع و اين بيعت كردند و اگر اين
1.تاريخ بغداد، ح ۱۰، ص ۱۱۳؛ سير أعلام النبلاء، ج ۱۴، ص ۴۵۱ در اين دو كتاب بعد از كلمه «يبايع» «أبابكر» اضافه شده است و مراجعه شود به: تاريخ اليعقوبي، ج ۲، ص ۱۲۶؛ الصوارم المهرقة، ص ۶۹؛ بحار الأنوار، ج ۲۸، ص ۳۹۱.
2.براى تحقيق در اين مطلب رجوع شود به تعليقه ۳۹. اما ترجمه خود ابن اعثم مشهور و در كتب تراجم مذكور است.
3.محدّث قمى رحمه اللَّه عليه در الكنى و الالقاب گفته: «الحميدىّ أبوعبداللَّه محمد بن أبى نصر فتوح بن عبداللَّه بن حميد (مصغراً) الأزديّ الاندلسيّ القرطبىّ الحافظ المشهور...».
4.ح: «ابو عبيده» و در نسخه م كلمه «ابو» به خطّ نونويس بعداً علاوه شده و متن مطابق اصطلاح قديم است كه «ابو» را گاهى چنانكه «ابن» را نيز و بلكه غالباً در اين قبيل اعلام حذف مىكردهاند.
5.م - ح - س: «و گفت».
6.در كتب موجود عين متن يافت نشد ولكن در كتاب الردّة، ص ۴۶ چنين آورده است: «واللَّه يا أباالحسن، إنّك لحقيق لهذا الأمر لفضلك وسابقتك وقرابتك، غير أنّ الناس قد بايعوا و رضوا بهذا الشيخ، فارض بما رضى به المسلمون». و مراجعه شود به: الاحتجاج، ج ۱، ص ۱۸۲، ح ۳۶؛ و المسترشد، ص ۳۷۴، ح ۱۲۳؛ و شرح نهج البلاغة، ابن أبي الحديد، ج ۶، ص ۱۲؛ و الإمامة و السياسة، ج ۱، ص ۲۸.
7.صفحه «۶۱» چاپ قديم
8.ع: «اين دوازده». و شايد اصل «آن دوازده» بوده است.
9.ح: «در فصلى».
10.گويا مراد از «مفرد» جداگانه است تا منافات با موصوف جمع كه «فصول» است نداشته باشد.
11.اشاره به اواخر كتاب است (رجوع شود به فضيحت ۵۰ و جواب آن).
