احتياطى كافى.^۱ به عشقِ مذهبِ جبر و هواىِ طبع و حبّ النّشوء^۲ فراهم آورده. الحق عباراتى است درست و خوش و سهل، امّا كلماتى مشبع ^۳ از سرِ تعصّب و جهل؛ حوالاتى نه بر جادّه حقيقت، تشبيهاتى سقيمِ پُر شبهت، معارضاتى نامعقول، و اشاراتى نامنقول نامقبول،^۴ اسامى‏اى از تعريف متقدّمان به صورتِ كنيت بديده،^۵نقلى برين‏گونه ^۶ كه هر عاقلى فاضل كه‏^۷ به انصاف بخواند،^۸نامنصفى و نادانىِ مصنّف بداند و او را ^۹ از خود نداند و نخواند. بيچاره از معنى اين آيت ^۱۰ بيگانه افتاده كه حق تعالى فرموده: ^۱۱«وَ لا تَقْفُ ما لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ إنَّ السَّمْعَ وَ الْبَصَرَ وَ الْفُؤادَ كُلُّ اُولئِكَ كانَ عَنْهُ مَسْؤُلاً».^۱۲

يادداشت دبير علمى‏

يك. رى، يكى از كهن‏ترين مراكز تمدّنى ايران است كه قدمت چندين هزارساله دارد و مردمان آن را قومى با تمدن و هنر پيشرفته توصيف كرده‏اند. اين شهر در سال 22 هجرى به دست مسلمانان افتاد و توسعه‏اش از آن پس آغاز شد و تا بِدان‏جا گسترش يافت كه پيش از حمله مغول (سال 616 ق)، آن را يكى از بزرگ‏ترين و آبادترين بلاد اسلامى توصيف و جمعيت آن را بالغ بر دو ميليون نفر گزارش كرده‏اند. ^۱۳
در دوره اسلامى، رى، از سده سوم و چهارم، داراى يك حوزه نسبتاً توانمند علمى شد و شخصيت‏هاى بزرگى را، از شيعه و اهل‏سنّت، در خود پروراند. عالمان و انديشمندانى چون: ثقةالاسلام كلينى (م 329ق)، ابن قِبّه رازى (ق 4)، ابن مُسكويه (م‏321 - 421ق)، ابو حاتم رازى (م 322 ق)، ابن فارِس رازى (329 - 395ق)، ابو بكر رازى (325 - 385 ق)، محمّد بن زكريا رازى (م 302 ق) و ... در اين دوره مى‏زيسته‏اند.
با افول و از رونق افتادن حوزه‏هاى علمى بغداد و قم، رى به سرآمدِ شهرهاى علمى شيعه در آن روزگار تبديل شد و قرن پنجم و ششم، دوران بالندگى علمى رى به شمار مى‏رود. در اين برهه، عالمانى همچون: ابو الفتوح رازى (ق 6)، صفى‏الدين رازى (ق 6) صاحب كتاب تبصرة العوام، سديد الدين حمصى رازى (م 600ق) نويسنده كتاب المنقذ من التقليد، شيخ منتجب الدين رازى (504 - 585 ق) نويسنده

[ مخالفان شيعه مخالف معارف قرآن ]

و بدين ^۱۴ غايت جسارتى‏^۱۵ و نهايت خسارتى،^۱۶ قلم در ميدانِ هَذَيان افكنده، مثبتانِ توحيد و عدل را و مقرّانِ نبوّت و امامت را و متابعانِ شريعت را، به تهمت كذب منسوب كرده و ساداتِ بزرگوار و مشايخ كبار را بى‏حجّتى معيوب دانسته‏^۱۷ و مصنّفانِ امين و راويانِ معتمد را خائن و مخطى پنداشته، و متكلّمانِ محقّق و مفتيانِ متديّن و مُقريانِ عارف را مَساوى ^۱۸ گفته و نوشته، و وزيرانِ عادل و خواجگانِ ديندار را طعن‏هاى بد زده، و قضات دينداران‏^۱۹و شعراىِ مسلمانان‏^۲۰ را به بدى‏^۲۱ ياد كرده، و از

خُفيه ^۱ برعوام النّاس مى‏خواند. * و نسختى از آن نقل كرده به قزوين - كه هرگز علماىِ منصف بدان مُقام‏^۲ نكنند - مگر^۳۴سببِ تهييج عوام النّاس و آلتِ پاى خوانان‏^۵ و دست‏آويزِ فتّانان ^۶ شود و از آنجا تولّد فسادهاى گران ممكن گردد كه بيشتر وزر و وبال آن و نكال آن به دنيا و آخرت در گردن مؤلّف بماند *^۷كه «مَنْ سَنّ سُنّةً سَيّئةً فَعَلَيْهِ وزرُها و وزرُ مَنْ عَمِلَ بِها إلى‏ يومِ القيامةِ».^۸

[ آمادگى عبد الجليل براى پاسخ به كتب ضلال ]

اتّفاق را نسخه اصلى به دستِ سيّد امام شهاب الدّين محمَّد بن تاج الدّين كيسكى ^۹ افتاد كه معتبر شيعه است و او آن را از سرِ صفاىِ دل و كمالِ فضل و اعتقادِ نيكو مطالعه كرد و به ما فرستاد و ما را در آن فصول و كلمات،^۱۰ چند روزى تأمّلى شافى‏^۱۱ رفت به