بوده است؛ پس حكم او به تشيّع اشخاص نامبرده، اشتباهى فاحش است؛ امّا تعجّب از اين است كه آن مرحوم ضيافة الإخوان را هنگام تأليف شهداء الفضيله در دست داشته است؛ آيا آقا رضى قزوينى - رضوانُ اللَّه عليه - كه از مفاخر علماى شيعه و جامع دو مقام تتبّع و تحقيق است، او قبل از امينى رحمه اللَّه عليه دچار چنين اشتباهى در آن كتاب شده و امينى رحمه اللَّه عليه در اين اشتباه، تبعيّت از وى كرده است و يا او در ضيافة الإخوان به بودن ايشان از علماى اهل سنّت و جماعت، تصريح كرده و امينى رحمه اللَّه عليه درست بررسى و دقّت ننموده است؟! در هر صورت، چون ضيافة الإخوان در كتابخانه من نيست و مجال مراجعه به كتابخانه ديگر را نيز ندارم، هر كه طالب تحقيق باشد، خودش به ضيافة الإخوان مراجعه كند تا معلوم شود كه امينى رحمه اللَّه عليه در اين اشتباه، مبتكر است يا تابع آقا رضى رضوانُ اللَّه عليه؟ و السّلامُ عَلى مَنِ اتّبع الهُدى.
تعليقه 60
درباره اندجه رود
اين كه مصنّف رحمه اللَّه عليه گفته: «بزرجميد بود نايب حسن صبّاح از ولايت اندجهرود (= اندجرود) كه ناحيه مجبّران و مشبّهيان بود در عهد اوّلين».
علّامه قزوينى رحمه اللَّه عليه در ذيل اين عبارت منقول از سرگذشت حسن صبّاح «و از آنجا جماعتى داعيان را به اندجرود و ديگر ولايات الموت فرستادم» (ج 3، ص 192) گفته: «اندجرود = اندجرود، كه به همين اسم، هنوز باقى است. به تقسيم امروزى، نام يكى از نواحى اربعه الموت است كه عبارت باشد از: فيشان ناحيه، اندج رود، آتان ناحيه، بالا رودبار».
و در ذيل اين عبارت جهانگشا «و بر مدار الموت و استاوند كه نزديك آن است بر كنار انديج» (ص 211) گفته: «مقصود از انديج، روداندج است - به فتح الف و سكون نون و كسر دال مهمله و در آخر جيم - كه يكى از فروع رود الموت و اكنون نيز به همين اسم، يعنى اندج رود موسوم است و نام ناحيه اندجرود كه در ص 192 گذشت از نام همين رود، مأخوذ است. و رود الموت - چنانكه معلوم است - عبارت است از شاخه شمالى از دو شاخه بزرگ رودخانه شاهرود و شاخه جنوبى آن رود طالقان است».
تعليقه 61
مسعود زورآبادى
ياقوت در معجم البلدان گفته: «[زورابَذْ] به ضمّ أوّله، و سكون ثانيه، ثمّ راءٍ مهملة و بعد الألف باء موحّدة مفتوحة، ثمّ ذال معجمة، ناحية بسرخس تشتمل على عدّة قرىً. و زورابَذْ أيضاً قرية بنواحي نيسابور. قال السّمعاني: و ظنّي أنّها من طُريثيث، و هي ناحية هناك تسمّيها الفرس تُرْشيش بشينين».
ابن الفوطى در تلخيص مجمع الآداب في معجم الألقاب: (ج 4، از قسم ثانى تتمّه كتاب العين، ص 955-956) گفته: «العميد أبو نصر مسعود بن منصور الزّوراباذي، الصّدر الرَّئيس. شهاب الدّين ياقوت الحموي في كتاب معجم البلدان قال: طريثيث، هي ترشيش، و هي قرىً كثيرة، و طريثيث