را بدين جهت، تالى عيد فطر و عيد اَضحى به شمار مى‏آرند و اين سه عيد را به ضميمه روز جمعه - كه عيد متّفقٌ عليه ديگر براى همه مسلمانان است - اعياد اَربعه مى‏گويند و علما و دانشمندان‏شان اين مطلب را در كتب خود به تفصيلِ تمام ذكر كرده، بلكه كتاب‏هاى خاصّ بسيارى در اين خصوص تأليف و تصنيف كرده و حقّانيّت مدّعاى خود را كالنور في شاهق الطّور، بل كالشَّمس في وسط السماء، روشن و آفتابى نموده‏اند، به طورى كه براى اَحدى از خوانندگانِ خبير و دانندگانِ بصير و صاحبدلان حقيقت‏شناس و روشن ضميرانِ تقوا لباس - كه به صفت نصفت و انصاف، اتّصاف داشته باشند و چنان‏كه شايد و بايد، تأمّل و تدبّر كنند - جاى شكّ و شبهت و مجالِ ترديد و ريبت، باقى نخواهد ماند.
و از جمله كتب مؤلّفه در اين موضوع، جلدَيْن غديرِ عبقات الأنوار است كه از تصانيف حامل لواء الشيعة و حافظ ناموس الشريعة امير حامد حسين هندى - قَدَّسَ اللَّه روحَه و نَوَّر ضريحَه - است. و همچنين دوره كتاب شريف الغدير كه تأليف عالم متتبّع شيخ عبدالحسين امينى - قَدَّسَ اللَّه تُربَتَه - است؛ و بحمد اللَّه، هر دو كتاب، در دسترس علاقه‏مندان هست.

تعليقه 79

پِسْت خوردن و ناى زدن، به هم راست نيايد

عبارت مذكور، مَثَلى مشهور است كه در كتب آن زمان، بسيار به آن تمثّل مى‏شده است. اگرچه در كتب معروف كه در باب مَثَل، تأليف شده است، ذكرى از آن به ميان نيامده است، ليكن چنان‏كه گفتيم، در كتب مؤلّفه در آن زمان، شواهد صدق مدّعا و استعمال آن به صورت مَثَل ديده مى‏شود. اينك به ذكر چند مورد كه در نظر است مى‏پردازيم:
قوامى رازى گفته است در ترجيع بندى (ص 10 ديوان مطبوع او):

«ابرويى پُرْ ز خشم؛ عشق مبازدهنى پر ز پِسْت؛ ناى مزن»
انورى گفته است (ص 202 ديوان او، چاپ تبريز):

«داغ‏دارى بسرين بر، نتوانى شد حُرپِسْت دارى به دهان بر، نتوانى زد ناى»
خاقانى گفته (ص 238 چاپ عبدالرّسولى؛ و ص 103 ج 1، چاپ بمبئى):

«اشك چشمم در دهان افتد گهِ افطار از آنك‏جز كه آب گرم پِستى نگذرد از ناىِ من»
در معارف بهاء الدّين محمّد والدِ جلال الدّين محمّد مولوى (ص 341 نسخه چاپى، به تصحيح بديع الزمان فروزانفر) آمده است:

«هم پِسْت خورى مها و هم ناى زنى‏نيكو نبود دو دم به يك جاى زنى»
مرحوم مجتبى مينوى از مجموعه فارسى و عربى كشكول‏وارى نسخه بريتش ميوزيوم، مورّخ 11-807 به نشان 7825 Abb، ورق 65a = 56، مَثَل مذكور را چنين نقل كرده است:

«نيكو نبود دو دم به يك جاى زنى‏هم پِسْت خورى بُتا و هم ناى زنى»

تعليقه 77

اين كه مصنّف رحمه اللَّه عليه گفته: «و قرآن بدان بزرگوارى كه اَنْزَله كرد»

تعبير «انزله كرد» به معنى «فرو فرستاد و نازل فرمود» است؛ ليكن استعمال نادر و خاصّى است. علّامه قزوينى رحمه اللَّه عليه در خاتمة الطَّبعِ تفسير ابوالفتوح رازى رحمه اللَّه عليه (ص 650، ج 5، چاپ اوّل) ضمن ذكر بعضى تعبيرات و لغات نادره آن تفسير گفته: «و ديگر از لغات نادره ذيل: اَنزله كردن، يعنى نازل كردن آيه يا كتابى آسمانى مِن جانب اللَّه. واضح است كه اصل اين كلمه، از مادّه نزول، عربى مأخوذ است؛ ولى اين چه اصطلاحى و چگونه اشتقاقى بوده معلوم نشد، مثالِ: رسول عليه السلام روى به جهودان كرد و گفت: به آن خداى كه تورات به موسى اَنزله كرد كه در اين تورات، نعت و صفتِ من مى‏يابيد (1: 226)، خداى تعالى پيغامبران را به بازى نفرستاد و كتاب‏ها به هرزه، اَنزله نكرد (1: 437) و در خبر هست كه خداى تعالى در بعضى كتب، اَنزله كرد: أنا مَلِكُ الملوك، و مالِكُ المُلك، قلوب الملوك و نواصيهم بيدي، الخ (1: 536)، نجاشى به ايشان گفت: به آن خداى كه انجيل بر عيسى اَنزله كرد كه بگوى تا در كتاب‏ها از ميان عيسى و قيامت، هيچ پيغمبرى مى‏يابى (1: 583)، خداى تعالى اين آيه در بلعم باعور، اَنزله كرد و طرفى از حديث او با رسول بگفت (2: 488)، سپاس خداى را كه مرا به كافّة النّاس فرستاد به بشارت و انذار، و قرآن بر من اَنزله كرد (3: 314)، و قالوا گفتند اين كافران عصر: لَوْ لانُزِّلَ هذَا الْقُرْآن؛ چرا اين قرآن اَنزله نكردند بر مردى مِنَ القَرْيَتيْنِ از اين دو شهر؛ يعنى مكّه و طائف (5: 11)، حضرت رسول جواب داد و گفت: دوش خداى تعالى، سورتى بر من اَنزله كرده است كه از هر چه آفتاب بر او آيد، دوست‏تر دارم (5: 83)، و غير ذلك مِن الأمثلة».

تعليقه 78

بحث در آیه بلّغ ما اُنزِلَ إلیکَ من ربّک^۱

بايد دانست كه طبق عقيده فرقه ناجيه اماميّه، اين آيه مباركه، در غدير خمّ، درباره بليغ پيغمبر اكرم صلى اللَّه عليه و آله وصايت اميرالمؤمنين را براى وى - و به عبارت واضح‏تر، درباره نصب پيغمبر اميرالمؤمنين را به خلافت بر مسلمانان بعد از خود - نازل شده است. و اين مطلب در ميان ايشان، ضرورىِ مذهب به شمار مى‏رود، به طورى كه عوام و خواص اين قضيّه را به طور اجمال يا تفصيل مى‏دانند و عيد غدير