خواستيم تا بدين وسيله شرِّ او را از سرِ خود كوتاه كنيم. سلطان جمعى را بر ايشان موكلّ كرد تا هم در آن مجلس، مبلغى عظيم از ايشان به رسم خزانه بستدند و جان ايشان را ببخشيد».
تعليقه 83
كمال ثابت قمى
اينكه مصنّف رحمه اللَّه عليه هنگام تعداد ابواب البرّ شهر قم گفته: «و آن چه كمال، ثابت كرده است در ميان شهر».
مراد، كمال الدين ثابت قمى است كه از مردان بزرگ و رجال معروف زمان خود بوده است. عماد كاتب در تواريخ آل سلجوق (ص 182) هنگامى كه وقايع سلطنت سلطان مسعود سلجوقى را ياد مىكند، چنين گفته: «و كان في منصب الاستيفاء حينئذٍ كمال الدين ثابت القمّي الثّابت الكامل الباسل، و كان في زمان عمّي من نوّاب ديوانه و صنائع إحسانه، و كان شهماً ناقداً و سهماً نافذاً، فأنس السلطان بروائه، و ركن إلى رائه، و استغنى به عن وزرائه، و هذا ثابت كان من دُهاة الرجال و كُفاة الأعمال، و بمشورته شيّدت القواعد، و ولي المقتفي، و خلع الراشد».
و نيز در جايى كه وقايع سال پانصد و سى و سه را ياد مىكند، ضمن مطلبى گفته: «و في ديوان الاستيفاء كمال الدين ثابت».
و گاهى عماد كاتب در تاريخ مذكور، به جهت تلخيص، از او به «كمال ثابت» تعبير مىكند؛ چنانكه ضمن ذكر وقايع سال 533 (ص 188) تاريخ شهادت او را چنين ياد كرده: «قال: فنكب الكمال ثابتاً المستوفي و قبضه و أعدمه، و قيل: إنّه خنقه، و أذهب بذهابه بهجة الملك و رونقه». و در ص 171 گفته: «و كان ذلك برأي سعد الدّين أسعد المنشيّ الخراسانيّ، و بمواطأة الكمال ثابت القمّي؛ فإنّه تولّى منصب الاستيفاء».
غياث الدين خواند مير در حبيب السير (ص 189 ج 2 چاپ بمبئى) هنگامى كه وزراى سلطان مسعود سلجوقى را ذكر مىكند، چنين گفته: «و عزّ الملك مجد الدّين بروجردى، از كمالِ حرص و شرارتِ نفس، در سنّ هفتاد سالگى، وزارت سلطان مسعود را تكفّل نمود و در تشييد قواعد ظلم و جور، اهتمام فرمود. بنابراين، كمال الدين ثابت القمّى، كمر عداوت عزّ الملك بر ميان بست و خواست كه او را خوار گرداند، عريضهاى نزد سلطان سنجر فرستاده، مضمون آن كه: پيوسته تعيين وزراى ممالك عراق، مفوّض به رأى نوّاب كامياب سلطان بوده، امّا حال اتابكان به اختيار و اعتبار خود مغرور شده، بىاستجازه و استشاره آن حضرت، وزير نشانى مىكنند. و مضمون اين عرضهداشت، به سمع اتابك قراسنقر رسيده، كمال الدين ثابت را در قلعه همدان به قتل رسانيد و اين صورت، موجبِ ازديادِ عزّتِ عزّالملك شده، بيشتر از پيشتر به اندوختن مظلمه مشغول گشت. مقارن آن حال، اتابك قراسنقر وفات يافت و سلطان مسعود، به اخذ و قيد عزّ الملك اشارت فرمود و محصّلان، آنچه وزير پر تزوير از اموال حرام جمع آورده بود از وى گرفتند و او را به زندان فرستادند».
پوشيده نماناد كه كمال الدين ثابت قمى مذكور، غير از كمال الدين ابو العزّ ثابت بن محمّد اصفهانى مستوفى است كه شخصى بىفضل و كمال و تهىدست از علم و دانش بوده است. عماد
