يعرف اللَّه - عزّوجلّ - إلّا بسبيل معرفتنا، و نحن الأعراف يوقفنا اللَّه - عزّوجلّ - يوم القيامة على الصّراط، فلا يدخل الجنّة إلّا من عرفنا و عرفناه، و لا يدخل النّار إلّا من أنكرنا و أنكرناه؛ إنّ اللَّه - تبارك و تعالى - لو شاء لعرّف العبّاد نفسه، ولكن جعلنا أبوابه و صراطه و سبيله، و الوجه الّذي يؤتى منه؛ فمن عدل عن ولايتنا، أو فضّل علينا غيرنا، فإنّهم عن الصراط لناكبون... الحديث».
و مؤيّد اين روايت است حديث عمر بن شَبّه و ديگر راويان از صحابه كرام در آن كه حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام قسمتكننده جنّت و نار است. و عمر بن شبّه روايت كند كه: رسول صلى اللَّه عليه و آله اميرالمؤمنين را گفت: «يا عليّ، كأنّي بك يوم القيامة، و بيدك عصا عوسج، تسوق قوماً إلى الجنّة، و آخرين إلى النّار: گفت: پندارى كه در تو مىنگرم كه فرداىِ قيامت، عصايى از چوب عوسج به دست گرفته باشى، و گروهى را به بهشت مىرانى و گروهى را به دوزخ. و با دوزخ مقاسمه مىكنى كه: هذا لي و هذا لكِ، خُذيه؛ فإنّه من أعدائي؛ و ذريه، فإنّه من أوليائي: او را دار كه از دشمنانِ من است؛ و اين را دست بدار كه از دوستانِ من است. آنگه گفت: و اللَّه كه آتش، على را مطيعتر باشد از آن كه بندهاى سيّدش را» و شاعر گويد:
عليٌّ حُبّه الجنّةقسيم النّار و الجنّة
وصيّ المصطفى حقّاًإمام الإنس و الجنّة
تعليقه 198
اينكه مصنّف رحمه اللَّه عليه گفته است: «أبا حسن لو كان (تا آخر)» اشتباه است
براى اينكه اين دو بيت در آثار متنبّى ديده نمىشود و علاوه بر اين، احدى آن را به متنبّى نسبت نداده است.
ابوالفتوح رحمه اللَّه عليه در تفسير اين آيه شريفه: (يا أيُّها الَّذينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ ابْتَغُوا إلَيْهِ الْوَسيلَةَ)۱ بعد از ذكر مطالب عاليه در تفسير آيه و نقل حديثى طولانى از ابو هارون عبدى، و او از ابو سعيد خدرى، و او از رسول اكرم صلى اللَّه عليه و آله كه مشتمل بر تفسير وسيله است و در واقع عبارات همان حديث را كه مصنّف رحمه اللَّه عليه قبل از اين دو بيت نقل كرده و مطابق آن است، گفته (ص 195، ج 4 كتابفروشى اسلاميّه): «و صاحب گويد:
أبا حسنٍ لو أنّ حبّك مُدخليجهنّم، كان الفوز عندي جحيمها
و كيف يخاف النّار من كان موقناًبأنّ أميرالمؤمنين قسيمها؟!»
تعليقه 199
در اينكه بنياد اسلام بر پنج چيز است، و در معرّفى ششه عيد، و ايّام تشريق، و در بحث از حديث ناجيان مطلق در صحابه، كه طبق نقل عامّه، ده نفس هستند
1. در اخبار بسيار به طرق صحيحه و معتبره در كتب خاصّه و عامّه نقل شده كه: بناى اسلام بر پنج چيز است. برقى و كلينى و صدوق و شيخ الطائفه و جماعتى ديگر از علماى ما - رضوانُ اللَّه عليهم - از
