از برجسته‌ترين مقاطع فعاليّت و تبليغ امام علیه السلام جهت حفظ و نشر سنّت، بايد از جريان سفر اجبارى آن حضرت به مرو، ديدارها، ارشادها، مناظرات با اصحاب اديان و مذاهب ديگر در مسير و يا در مرو ياد نمود. آثار منتسب به امام رضا علیه السلام چون صحيفة الرضا علیه السلام (مجالس الرضا علیه السلام) از نتايج تلاش آن امام در نشر سنّت محسوب مى‌گردد. ۱
دوره امامان جواد، هادى و عسكرى علیهم السلام نيز از ادوار سخت فعاليّت و تبليغ بوده است. اين امامان علیهم السلام به سوالاتى كه از ناحيه شيعه طرح مى‌شد پاسخ مى‌گفتند. اين پاسخگويى‌ها و شركت در مناظرات، بخشى از فعاليّت‌هاى تبليغى اين بزرگواران است. غلبه امام جواد در سنّ كودكى در مناظرات گواه، اتّصال علوم اهل بيت علیهم السلام با آسمان است. به‌عنوان نمونه اين امام علیه السلام در جريان حكم به قطع انگشتان سارق به عنوان «قطع يد» با بهره‌گيرى از قرآن در حضور معتصم عباسى حكم واقعى شرع را ارائه كرد و وزن علمى مدّعيان دانش دين را نشان داد. ۲
امام هادى علیه السلام علاوه بر پاسخگويى به معضلات دينى و مناظرات ۳ ارشاداتى داشتند كه در قالب آثارى چون رساله جبر و تفويض باقى است. اين رساله، نامه‌اى است كه امام علیه السلام در پاسخ به اهل خوزستان در باب جبر و تفويض نوشت و در آن، راه تشخيص صحيح از ناصحيح را بيان نمود. ۴
از امام عسكرى علیه السلام در مسير پاسدارى از ميراث نبوى جز پاسخگويى به معضلات علمى و يا بياناتى كه در برخى آثار منسوب به ايشان علیه السلام چون «المنقبه» باقى است، بايد از اقدام آن حضرت علیه السلام در جهت مصونيّت قرآن ياد كرد. آنجا كه حضرت علیه السلام شاگرد فيلسوف بزرگ عصر، اسحاق كندى را براى منصرف ساختن استادش از تخطئه قرآن راهنمايى نمود. ۵
پاسخهاى امام عصر علیه السلام به سوالات مكتوب با عنوان توقيع، راهگشاى
1.حسينى جلالى، ص ۱۷۷ به بعد
2.عياشى، ج ۱، ص ۳۰۹؛ حسينى قزوينى، ج ۱، ص ۴۲۹
3.رك: عطاردى، مسند الامام الهادى علیه السلام، ص ۲۱۳ به بعد
4.رك: حرانى، ص ۴۵۸
5.ابن شهرآشوب، ج ۳، ص ۵۲۵
