عدالت و شايستگى آنان حكم كردند. و چه حكم يا ستايشى برتر از قول خدا و رسول صلی الله علیه و آله وجود دارد؟! آياتى از جمله آيه 110 سوره آل عمران كه امّت اسلام را بهترين امّتها شمرده است، به دلايلى چون دليل خطاب، اولويّت و تقدّم در اسلام و مشاهده مستقيم نزول و تفسير آيات، تنها اصحاب را در بر مى‌گيرد. ^۱ و اخبار متعدّد ازجمله خبر معروف «اصحابى كالنجوم» گواه صلاحيّت و پيشوايى آنهاست. ^۲
در مقام بررسى اين سخن، در باب آيات ستايش از اصحاب يا امّت اسلام، بايد گفت: 1. عموم اين قبيل آيات همراه با قيد آمده است كه پذيرش آن براى صلاحيّت همه اصحاب و براى هميشه را با تأمّل مواجه مى‌سازد. 2. آياتى كه امّت را مورد خطاب قرار داده است، دليل صلاحيّت تك‌تك اشخاص نمى‌شود. شايد اين نمونه آيات به بهتر بودنِ مجموع امّت نسبت به ديگر امّتها نظر داشته باشند. 3. بهتر بودن، دليل حجّيّت سخن و رأى نيست. 4. نبايد تصوّر كرد تنها طبقه‌اى از مسلمانان (اصحاب) مشمول آيات ستايش هستند و از تيررس آيات متعدّد سرزنش و از قاعده مواخذه و پاداش به موجب عمل، مستثنى باشند.
درباره اخبار ـ ازجمله خبر «اصحابى كالنجوم» ـ گفتنى است: 1. اسناد برخى آنها از جمله همين خبر نامعتبر است و دانشمندان سرشناسى آن را مخدوش دانسته‌اند. ^۳ 2. در صورت صحت، قبل از همه بايد خود اصحاب به اين اخبار عمل مى‌كردند. 3. با اخبارى كه اوّل و آخر امّت را همسان شمرده در تعارض است. ^۴ 4. اين اخبار در صورت صحت، تنها بر امامان علیهم السلام قابل تطبيق است كه قول و عمل آنان با هم و با قرآن و سنّت هماهنگ است، در حالى كه اصحاب ـ بلكه چه‌بسا يك صحابى ـ انواعى از آراى متضاد و متخالف را صادر كرده‌اند كه با هم قابل جمع نيست. كافى است نيم نگاهى به كارنامه افضل اصحاب