حقيقت عصمت در نزد ما اين است كه خداوند در انبياء گناهى را خلق نمى‌كند.
البتّه بعضى ديگر از اشاعره تعريف ديگرى بيان كرده‌اند كه با تعريف قاضى ايجى در غيراختيارى بودن عصمت، مشترك است.
تفتازانى در شرح المقاصد مى‌نويسد :
و العصمة خلق قدرة الطّاعة.۱عصمت، آفريدن قدرت طاعت است.
منظور تفتازانى ـ آن‌طور كه در شرح آمده ـ اين است كه انبياء فقط بر انجام طاعت، توانايى دارند و قدرت بر ارتكاب معصيت در آنها وجود ندارد. اين تفسير با اختيارى بودن فعل بندگان تعارض دارد؛ زيرا فعلى اختيارى است كه شخص بر انجام و ترك آن قدرت داشته باشد. ۲
نكته اساسى كه در دو تعريف فوق ديده مى‌شود، اين است كه در عصمت پيامبران و ساير معصومان معلوم نشده است كه نقش خود آنان چيست؛ بلكه تصريح شده است كه عصمت، فعل خداى تعالى است كه در آنان ايجاد مى‌كند. اين نگرش، خلاف تعريف عصمت از نگاه روايات شيعه و متكلّمان شيعى و حتّى معتزلى است.
ابن‌ابى‌الحديد در معناى حقيقت عصمت، به پيروى از قاضى عبدالجبّار ۳ و
ديگر معتزليان مى‌نويسد :
و قال أصحابنا: العصمة لطف يمتنع المكلّف عند فعله من القبيح اختياراً و قد يكون ذلک اللّطف خارجاً عن أمور الأربعة المعدودة.۴
1.تفتازانى، ج ۴، ص ۳۱۲ (المبحث الثانى اللطف والتوفيق)
2.. براى ردّ كلام اشاعره و بحث حقيقت اراده به كتاب سدّ المفرّ على القائل بالقدر مراجعه كنيد.
3.. كتاب المغنى، ج ۱۵، ص :۲۸۱ إنّما قلنا أنّه لايجوز الكذب فيما يوديه عن الله تعالى...
4.ابن ابى‌الحديد، ج ۲، ص ۳۱۰، ذيل خطبه ۹۰
