بهسوى آن هم از او سر نمىزند؛ امّا كسى كه از آن خبر ندارد، ممكن است نادانسته وارد آن شود.
عبدالحميدبن ابىالعلاء از حضرت صادق علیه السلام نقل مىكند كه :
إِنَّ اللهَ عَزَّوَجَلَّ إِذَا أَرَادَ بِعَبْدٍ خَيْراً نَكَتَ فِي قَلْبِهِ نُكْتَةً مِنْ نُورٍ، فَأَضَاءَ لَهَا سَمْعَهُ وَ قَلْبَه.۱هنگامى كه خداوند بزرگمرتبه براى بندهاى خير بخواهد، در قلبش نقطهاى از نور مىنهد كه گوش و دلش را برايش روشن مىكند.
پس تأثير علم در عصمت و پرهيز از گناهان، بسيار روشن و واضح است. نور علم است كه انسان بهواسطه آن از غفلت و نسيان بيرون مىآيد و از ارتكاب اعمال بد دورى مىكند. البتّه نور علم و يقين، بدون عمل به اطاعت و عبوديّت، در هيچ كس كامل نمىشود.
در روايتى، حضرت امام صادق علیه السلام در معرّفى عقل و جهل، به مجموعهاى از صفات و خصال عقل كه نتيجه آن روشنى و نورانيّت است، و صفات جهل كه آثارش تاريكى درون و نادانى است، اشاره مىكند. به تعبير آن حضرت، عواطف انسان وقتى به نور عقل روشن شد، در كار انسان و جامعه اثر دارد. امام اين مجموعه زيبا را جنود عقل مىنامد. در مقابل، اضداد آن، با انسان جاهل مجسّم مىشود. در پايان روايت آمده است :
فَلاَتَجْتَمِعُ هَذِهِ الْخِصَالُ كُلُّهَا مِنْ أَجْنَادِ الْعَقْلِ إِلاَّ فِى نَبِيٍّ أَوْ وَصِيِّ نَبِيٍّ أَوْ مُوْمِنٍ قَدِ امْتَحَنَ اللهُ قَلْبَهُ لِلْإِيمَانِ. وَ أَمَّا سَائِرُ ذَلِکَ مِنْ مَوَالِينَا فَإِنَّ أَحَدَهُمْ لَايَخْلُو مِنْ أَنْ يَكُونَ فِيهِ بَعْضُ هَذِهِ الْجُنُودِ، حَتَّى يَسْتَكْمِلَ وَ يَتَّقِيَ مِنْ جُنُودِ الْجَهْلِ. فَعِنْدَ ذَلِکَ يَكُونُ فِي الدَّرَجَةِ الْعُلْيَا مَعَ الْأَنْبِيَاءِ وَ الْأَوْصِيَاءِ علیهم السلام وَ إِنَّمَا يُدْرَکُ الْفَوْزُ بِمَعْرِفَةِ الْعَقْلِ وَ جُنُودِهِ وَ مُجَانَبَةِ الْجَهْلِ وَ جُنُودِه.۲
1.كلينى، ج ۲، ص ۲۱۴، ح ۶ (باب فى ترك دعاء الناس)
2.مجلسى، ج ۱، ص ۱۰۹، ح ۷ (باب ۳ از كتاب العقل والجهل)