بررسى فرم زبانى كتاب «نقض» با اشاراتى به موضوعات محتوايى آن‏ - صفحه 384

اهميت ديگر اين جوابگويى، در شرح عقايد مجبّره است كه در كلمه كلمه گوينده، شبهه ايجاد كرده و خرده گرفته است:
- امّا جواب اين كلمات كه گفته است «و ثنا و درود بر رسولان خدا» دانم كه از اين رسولان آدم صفى را مى‏خواهد تا به مسيح مريم عليهم السلام و در اين اجرا صورت مذهب خويش فراموش كرده است كه مذهب خواجه و همه مجبّران چنان است كه آدم در خداى عصيان كرد و نوح از براى پسر كافر از خداى تعالى طلب امان كرد. پس اگر اين مصنّف، انبيا را از مانند اين تهمت مسلم داشتى و زبان فتان در حق رسولان خداى تعالى به خطا نجنبانيدى، اولاتر بودى از آن كه برايشان درود و ثنا به دروغ فرستادى ... . ۱

ب. ويژگى‏هاى لفظى و زبانى‏

كتاب نقض در نيمه قرن ششم هجرى (566ق) به رشته تحرير درآمده و به طور طبيعى، داراى ويژگى‏هاى نثر اين دوره است. براى بررسى سبك اين كتاب، نخست بايد با سبك‏هاى رايج در اين دوره و دوره پيش از آن آشنا شويم.

سبك‏هاى رايج در قرن ششم‏

1. دوره سامانى‏

اوّلين دوره نثر فارسى بعد از اسلام، نثر دوره سامانى است كه از 300 تا 450 هجرى رواج داشته است. ويژگى‏هاى نثر اين دوره، عبارت است از: ايجاز و اختصار؛ كوتاهى جملات؛ تكرار فعل؛ كمى لغات عربى؛ كاربرد پيشاوندهاى قديم فعل؛ كاربرد كلمات قديم فارسى؛ «ب» تأكيد بر سر فعل؛ جمع عربى به صيغه فارسى؛ استعمال مصدر تمام به جاى مرخّم؛ مطابقت عدد و معدود در جمع؛ جمع كلمات فارسى و عربى با «ان»؛ نيز به معنى ديگر؛ ايدون به جاى چنين؛ به سوى به معنى براى؛ حذف «تر» صفت تفضيلى؛ اندر به جاى در؛ و... .

1.همان، ص ۱۰ - ۱۱.

صفحه از 398