روش مؤلف۱
1. شيوه مسندی: سرقسطی در الدلائل همان ترتيب مسندی ابو عبيد و ابن قتيبه را در پيش گرفت. ابتدا احاديث رسول الله صلی الله علیه وآله سپس احاديث صحابه و تابعين و اتباع تابعين را در پی آورد.
2. وی ابتدا متن حديث، سپس اسناد آن را ذکر میکند. اگر حديث طولانی باشد، به مقدار نياز آن بسنده کرده، با «ذکر الحديث» يا «الحديث بطوله» يا «و ذکر حديثاً طويلاً» يا «فی حديث طويل هذا فيه» به ادامه حديث اشاره میکند ۲.
3. او سند حديث را به طور کامل نقل میکند؛ ولی گاه سند حديث را معلّق میآورد و گاه، بويژه در اثنای کلام، حديث را بدون سند ذکر میکند ۳.
۴. بيان اصطلاح هر حديث شامل مرفوع، موقوف و مقطوع ۴.
۵. بيان آنچه مربوط به روايت يا درايت است؛ از قبيل این که متن از کدام راوی است که اساتيد وی يا ديگران متعرض آن شدهاند ۵.
۶. بيان تفسير واژگان غريب و معانی مشکل اساتيد يا ديگران يا راويان که در اين ميان يا رأی آنان را میپذيرد يا نقد کرده يا وجوه ديگری را خودش اضافه میکند ۶.
7. سرقسطی برای فهم مقصود از نسخههای يک متن با سندهای متفاوت بهره میگيرد که شيوهای کارساز برای درک مراد و مقصود است ۷.
8. مؤلف حديث را با حديث تفسير میکند و اگر حديث نبود، با اقوال صحابه. اقوال بعضی از صحابه را با سخنان برخی ديگر شرح میدهد و از لغت عرب، برای تبيين واژگان، مثال میآورد ۸.
9. بسط سخن در جایی که واژه میتواند بيش از يک معنا داشته باشد و بيان دليل آن وجوه و معانی از لغت ۹.
10. حل تعارض احاديث و اخبار ۱۰.
11. بيان وجه واژه غريب در حديث که برخی گمان کردهاند اين واژه از لحاظ لغوی توجيهی ندارد ۱۱.
12. ذکر مسائل فقهی و بيان کيفيت استنباط مسائل از حديث ۱۲.
13. تنبه دادن به تصحيفات محدثان و آنچه در تصحيح آنها گفته شده است ۱۳.
1.. محقق اين کتاب در مقدمهاش از ص۴۴ تا ۹۸، در بارۀ اين کتاب به تفصيل سخن گفته است که ما در این بخش از آن فراوان بهره بردهایم.
2.الدلائل، ج۱، ص۵۰
3.همان
4.همان، ص۵۱
5.همان، ص۵۳
6.همان، ص۵۴
7.همان، ص۵۵
8.همان، ص۵۶
9.همان، ص۵۷
10.همان، ص۵۸