دارند.»۱ برخی از اصولیون،۲ توقیفی‌بودن عبادات را این‌گونه بیان کرده‌اند که بنا بر ثبوت حقیقت شرعیه، معنایی را که شارع در عبادات اراده کرده _ با لحاظ جزئیات _ غیر از معنای لغوی آن‌هاست؛ بنابراین بیان ماهیت عبادات _ علاوه بر بیان احکام آن _ بر عهده شارع است به خلاف معاملات که شارع در آن معنای لغوی و عرفی را اراده کرده است؛ مانند ماهیت بیع که همان بیع عرفی است و شارع فقط احکام آن را بیان کرده است، مثل تفکیک بیع از ربا.
خود عبادات نیز به واجبات و مستحبات تقسیم می‌شود که هر دو قسم آن توقیفی است. یکی از این مستحبات توقیفی، اعتکاف است که ماهیت و احکام آن در کتاب و سنت با دقت بیان شده است. از فایده‌های توقیفی‌بودن عبادات، پیش‌گیری از وقوع انحراف در آن است. گاهی افراط و تفریط افراد، عبادت را از مسیر خود خارج کرده و ایجاد بدعت می‌کند. رهبانیت مسیحی در آغاز راه مسیری نیکو داشت، اما دخالت برداشت‌های شخصی، موجب انحراف این آیین عبادی شد. به همین جهت، توقیفی‌بودن عبادت، راه انحراف را می‌بندد و عاملان به عبادتی را در مسیر درست، استوار می‌دارد.
در صدر اسلام، عثمان بن مظعون دچار یکی از این انحرافات شد. او با ترک خانه، زندگی و همسر خویش، در مسجد بیتوته کرد و به عبادت پرداخت. همسرش نزد رسول‌الله صلی الله علیه و آله گله کرد و پیامبر، عثمان را مورد عتاب قرار داد.۳ این قبیل خطرات و انحرافات موجب شد تا معصومان علیهم السلام در سخن و سیره خویش با معرفی جنبه‌های اجتماعی اسلام، روش صحیح بیتوته در مسجد را بیان کنند.
نمونه‌ای از الگوهای صحیح اعتکاف در سیره امام مجتبی علیه السلام دیده می‌شود. در یکی از اعتکاف‌های مسجد‌‌الحرام خبر گرفتاری مسلمانی به حضرت رسید و ایشان برای برآورده‌کردن حاجت آن شخص به سرعت قصد خروج از مسجد را کردند و در برابر یادآوری دیگران درباره عدم جواز خروج از مسجد برای معتکف، چنین فرمودند:
1.. «أن الفقهاء متفقون على أن العبادات توقیفیة دون المعاملات، كما لا یخفى على من لاحظ طریقتهم» (الفوائد الحائریة، ص۴۷۵).
2.. ر.ک: الفوائد الحائریة، ص۴۷۷.
3.. ر.ک: کافی، ج۵، ص۴۹۴.
