است که محمد بن اسماعیل، دایر مدار بین ابن بزیع، بندقی نیشابوری و برمکی رازی است و دیگران نمی‌توانند هم طبقه با کلینی و شیخ حدیثی وی باشند.۱
اما بیشتر محقّقان و کاربران دانش رجال و حدیث، ابوالحسن محمّد بن اسماعیل بندقی نیشابوری را استاد کلینی و راوی و تلمیذ فضل بن شاذان دانسته‌اند. رجال شناسانی همانند، حسن بن زین الدّین عاملی۲ [صاحب معالم]، تفرشی،۳ ابو علی حایری،۴ ملّا علی کنی،۵ میرداماد،۶ مامقانی،۷ قهپایی،۸ استرآبادی،۹ مجلسی،۱۰ علیاری تبریزی،۱۱ خویی،۱۲ بروجردی،۱۳ شوشتری،۱۴ نمازی شاهرودی،۱۵ تجلیل۱۶ و... بر همین رویکرد پای فشرده‌اند؛
به عنوان نمونه میرداماد (م1041ق) می‌نویسد:
محمد بن اسماعیل مشترک بین دوازده نفر است و استاد کلینی همان استاد کشّی، یعنی محمد بن اسماعیل بندقی است و کسانی که راوی از فضل بن شاذان را در الکافی، ابن بزیع، برمکی و دیگران می‌دانند، در اوهام گمشده و سرگردان هستند و« لولا خوف إضاعة الوقت و إشاعة اللغو لإشتغلنا بنقلها و توهینها»؛ اگر لغوگویی و تضیع وقت نبود نا استواری آن رویکرد‌ها را اثبات می‌کردیم.۱۷
1.. تنقیح المقال، ج۳، ص۹۵،فائده ۷؛ قاموس الرجال، ج۱۲، ص۳۶۵، فائده ۲۱.
2.. منتقی الجمان، ج۱، ص۴۴.
3.. نقد الرجال، ج۴، ص۱۴۰، ش۱۲۳.
4.. منتهی المقال، ج ۵، ص۳۵۶، ش۲۴۹۲.
5.. توضیح المقال، ص۱۴۲.
6.. الرواشح السماویة، ص۱۱۹- ۱۲۴.
7.. تنقیح المقال، ج۳، ص۸۰- ۹۵، فائده۷.
8.. مجمع الرّجال، ج۵، ص۱۵۴.
9.. منهج المقال، ص۲۸۳.
10.. الوجیزة، ص۲۹۳، ش۱۵۷۵.
11.. بهجة الآمال، ج۶، ص۲۸۵.
12.. معجم رجال الحدیث، ج۱۶، ص۹۰.
13.. طرائف المقال، ج۱، ص۲۱۲، ش۱۲۵۹.
14.. قاموس الرجال، ج۱۲، ص۳۶۵، فائده ۲۱.
15.. مستدركات علم رجال الحدیث، ج۶، ص۴۵۷، ش ۱۲۶۸۲.
16.. معجم الثقات و ترتیب الطبقات، ص۱۰۲، ش۶۸۷.
17.. اختیار معرفة الرجال، ش۱۷،۱۸، ۳۵۶،۱۰۱۶،۱۰۲۴؛ الرواشح السماویة، ص۱۱۹- ۱۲۴.
