یکی از أجلّای مکتب امامت در حدیث و فقه معرفی شده است. نجاشی می‌نویسد:
ابن قولویه، برتر از هر کس است که به وثاقت و فقاهت توصیف شود وکتب وی، همانند کامل الزیارات نیکو و أستوار هستند.۱
ابن قُولویه در مقدمه کتابش با عبارت: «لکن ما وقع لنا من جهة الثقات من أصحابنا رحمهم الله برحمته، ولا أخرجت فیه حدیثاً روی عن الشذاذ من الرّجال»، تأیید کرده، تمامی مشایخ و راویان کامل الزیارات جزو ثقات هستند.۲ از سویی محمد بن اسماعیل نیشابوری در اسناد آن کتاب _ که مشمول توثیق عام ابن قُولویه می‌شود _ قرار گرفته است.۳
و) جزو شاگردان ویژه فضل بن شاذان
ممکن است یک راوی به مشایخ پیش از خود، چندین واسطه و طریق داشته باشد که در نتیجه می‌تواند در نقل روایات از همه طُرق یا برخی و یا تنها از یکی بهره ببرد. کلینی تمامی روایت‌ها و میراث فضل بن شاذان را در الکافی تنها با واسطه محمد بن اسماعیل نیشابوری، نقل نموده است. اما به گفته طوسی،کُلینی برخوردار از دو طریق به روایات ابن شاذان است که در طریق نخست، تنها با واسطه محمد بن اسماعیل از فضل بن شاذان به نقل پرداخته، که به نوعی التزام به برخورداری محمد بن اسماعیل از عمری طولانی است، و در سند دوم با واسطه علی بن ابراهیم و ابراهیم بن هاشم به گزارش اخبار فضل بن شاذان اقدام کرده است.۴ دو طریقی که کُلینی به فضل بن شاذان دارد، هر دو دارای صحت و استواری‌اند و راویان آنها، محمد بن اسماعیل، علی بن ابراهیم و ابراهیم بن هاشم، همگی ثقه و محل اعتماد هستند. به نوشته کنی:
أنّه الخصيص بالفضل و مثله لا يجعل الفاسق من خواصه؛محمد بن اسماعیل نیشابوری از اصحاب خاص، ویژه و همراه فضل بن شاذان است و هرگز او شخص غیر عادل و فاسقی را جزو خواص خویش گزینش نمی‌کند.۵
ز) نقل متعدد کشّی از محمد بن اسماعیل
با وجود گفته آیةالله خویی، کشّی نه یک بار، بلکه دست کم پنج بار از «محمد بن
1.. رجال النجاشی، ش۳۱۸.
2.. كامل الزیارات، مقدمه، ص۴.
3.. همان، باب ۶، ح ۲.
4.. تهذیب الأحكام، ج۱۰ «المشیخة»، ص۴۹؛ الإستبصار، ج۴، «سندالكتاب» ص۳۱۵.
5.. توضیح المقال، ص۱۵۰.
