پژوهشی در روایات «ألفِ باب»
محمد تقی شاکر۱
چکیده
موضوع منابع دانش و سرچشمه معرفت پیشوایان شیعه، در یک نگاه، با بررسی آیات و روایات مطرح در این مسأله قابل پی‌گیری است. الف باب عنوانی است گویا در بیان چشمه‌ای از مبادی دانش امام که بر دو محور خاتمیت و جانشینی پیامبر استوار شده است. جست و جو در روایات فراوان این حوزه نشان از انتقال دانشی گسترده و مستور دارد که قابلیت دریافت کننده آن دانش، او را بهره‌مند از منبعی زلال و الهی از معرفت و آگاهی می‌نماید. نگاشته حاضر، پس از نیم نگاهی به مصادر روایات الف باب و گردآوری خانواده احادیث آن و بررسی سندی و دلالت روایات و سپس تبیین ویژگی‌های این دانش و شواهد الهی بودن آن، به محتوا و موضوع این آگاهی پرداخته و در پایان دیدگاه و برداشت اهل سنت را، با توجه به انعکاس این مسأله در کتب اهل سنت، مطرح نموده است.
کلید واژه‌ها: الف باب، تعلیم و تحدیث، پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله ، امام علی علیه السلام.
درآمد
از جمله مباحث پردامنه و گاه چالشی در ذهن جامعه شیعه، گفت و گو از علم ائمه و مجاری و منابع آن است. همه مسلمانان به‌گونه‌ای سرآمدی اهل بیت علیهم السلام را بر سایر دانشمندان اسلامی پذیرفته،۲ به نظر ایشان در مباحث گوناگون علمی، اجتماعی و حتی
1.. دانشجوی دکتری کلام امامیه.
2.. برای ملاحظه روایات، ر.ک: کنز العمال، ج۱۱، ص۶۰۵ و ۶۱۴؛ شواهد التنزیل، ج۱، ص۱۳۵؛ تاریخ مدینه دمشق، ج۴۲، ص۳۸۴. المناوی در فیض القدیر، پس از اشاره به برخی روایات در گستردگی علم امام علی علیه السلام می‌نویسد: «و الأخبار فی هذا الباب لا تکاد تحصی» (فیض القدیر، ج۳، ص۶۰ – ۶۱).
