بدون تردید و شبهه) را دانستم.
عطفِ «و مما کان» به «من الحلال» می‌رساند که دانش حلال و حرام، ما کان و ما یکون از علوم تعلیمی پیامبر به امیرالمومنین است که در ذیل عنوان الف باب قرار می‌گیرند. تعبیر «حتی علمت المنایا و الوصایا و فصل الخطاب» نیز از ثمرات هزار درِ علمی است که پس از گشوده شدن محقق شده است. خلاصه این که از این روایت استفاده می شود، هزار باب علم علاوه بر دانش حلال و حرام که از اهمیت بی‌شماری برخوردار است، شامل علومی گسترده می‌شود، علمی الهی و ویژه که نمایش‌گر وصایت رسول خداست.1
مؤید این کلام، مصادیق و شواهدی از آگاهی‌های نقل شده از حضرت امیر و سایر ائمه علیهم السلام است که علاوه بر مباحث حلال و حرام شامل سایر آگاهی‌ها و علوم است که به نمونه‌هایی از آن اشاره می‌شود:
1. از امام باقر علیه السلام نقل شده وقتی مردی نزد امیرالمومنین علیه السلام حدیث نبوی «انا اقاتل علی التنزیل و علیٌّ یقاتل علی التاویل؛ کارزار من بر سر تنزیل و علی بر تأویل قرآن است» را که از عمار یاسر شنیده بود، نقل کرد، حضرت امیر علیه السلام فرمودند:
صدق عمار و رب الكعبة! ان هذه عنده لفی الف كلمة تتبع كل كلمة الف كلمة؛2
به خدای کعبه قسم! عمار راست گفت. همانا آن (تأویل قرآن) در هزار کلمه نزد من است که از پی هر کلمه‌ای هزار کلمه می‌آید.
در منابع اهل سنت نیز بارها تحدی آن حضرت در فهم قرآن که می‌فرمود: «سلونی عن کتاب الله» و علم ایشان به جایگاه و شأن نزول یکایک آیات قرآن دیده می‌شود.3
1.. چرایی و چگونگی دلالت علم افزون‌تر بر مرجعیت دینی و علمی و نیز دلالت بر وصایت و جانشینی به نگاشته‌ای مستقل نیازمند است، اما به اجمال، این مطلب مبتنی بر این استدلال است که از طرف صغرا افضلیت یک شخص ابتدا از جمله در موضوع علم اثبات شود. این مسأله در کنار این کبرا _ که تقدیم مفضول بر افضل جایز نیست _ این نتیجه را به دست می‌دهد که تنها چنین شخصی می‌تواند وصی و مرجع دینی پس از پیامبر باشد (ر.ک: نهج البلاغه(صبحی صالح)، ص۴۸؛ الشافی فی الامامه، ج۳، ص۸۲ و۸۳؛ کشف المراد، ص۱۸۷؛ احقاق الحق، ج۷، ص۵۷۷-۶۳۷؛ الارشاد، ج۱، ص۳۳؛ الباب الحادی عشر، ص۱۹۰؛ البراهین القاطعه، ج۳، ص۲۷۹و۲۸۰؛ بناء المقاله، ص۱۷۰؛ تحفه الابرار، ص۱۲۷و۱۲۸؛ اللوامع الاهیه، ص۳۹۱؛ گوهر مراد، ص۵۵۰ و۵۵۱؛ شرح المقاصد، ج۵، ص۲۹۷). فخر رازی در اثبات صغرای مسأله می‌نگارد: فقد دللنا علی أن علم علی_ کرم الله وجهه_ کان أکثر من علم سائر الصحابة. و مما یقوی ذلک: ما روی أن علیا رضی الله عنه قال: «علمنی رسول الله صلی الله علیه وآله ألف باب من العلم، فانفتح لی من کل باب ألف باب»( الأربعین فی أصول الدین، ج۲، ص۳۱۳).
2.. الخصال، ج ۲، ص۶۵۱، ح۴۸؛ بصائر الدرجات، ص۳۰۹، ح۵.
3.. ر.ک: أنساب الأشراف، ج۲، قوله علیه السلام ما نزلت علی رسول الله آیة إلا و قد علمت فیما نزلت و أین نزلت، ص۹۹؛ تحفة الأحوذی، ج۷، ص۲۷؛ کنز العمال، ج۲، ص۵۶۵، ح۴۷۴۰.
