فصل

به اجماع اهل سنّت ، بعد از كتاب خداوند ، كتابى اصح از كتاب صحيح محمّد بن اسماعيل بخارى ^۱ نيست و سببش آن است كه او شرط كرد كه نقل نكند در اين كتاب ، مگر از كسانى كه علما ، متّفق باشند بر توثيق و عدالت او در جميع سلسله سند از او تا صحابى مشهور كه جميع آنها در نزد همه علماء ايشان ، عادل اند .
و در رساله ترجمه بخارى ، نقل كرده از او كه از براى نقل هر حديثى ، يك غسل و دو ركعت نماز مى كردم .
و در كشف الظنون ^۲ ذكر كرده كه او گفت : «داخل نكردم در كتاب خود حديثى تا اين كه يقين كردم به صحّت آن» و شرح عجيبى در فضيلت اين كتابْ ذكر كرده و با اين توصيف و تعهّد او در اسانيد اين كتاب ، آن قدر مجهول و ضعيف و متّهم و خارجى و ناصبى است ، به تصريح علماء رجال ايشان كه كمتر حديثى سالم مى ماند .
ابن بيع ، در كتاب معرفة أصول الحديث گفته كه بخارى ، [به] زياده از صد نفر از مجهولين احتجاج كرده و نقل نموده و در نزد علما ، به صحّت پيوسته كه او از هزار و دويست نفر از خوارج كه در نزد فريقين از كفره محسوب اند ، روايت كرده و احمد بن حنبل به او گفت : چرا كتاب خود را «صحيح» ناميدى و حال آن كه بيشتر روات او از خوارج اند؟ و قاضى بخارا او را در مدت حيات خود ، حبس كرده بود . چون از او پرسيد : چرا از خوارج نقل كردى گفت : چون ايشان ،