تشكيك و مناقشه نمود؛ ليكن بسا در مقام تحقيق مفاد حديث، نياز به بهره گيرى از قراين ناپيوسته ، بويژه همين احاديث ، باشد كه روشن شدن وضعيت سندى آنها، بستر بحث و پيش نيازهايش را فراهم تر مى سازد.
تعداد اسانيد
آنچه نقل شد، مشتمل بر ده گونه متنى و سيزده اِسناد ۱ است. البتّه در اسانيد حديث سوم و چهارم هارون بن خارجه مشترك است. همچنين اسناد دوم حديث يكم و دو اسناد حديث دوم ابو بصير مشترك است.
اين مجموعه منقول از پنج تن از معصومان عليهم السلام است: پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله وسلم، امير المؤمنين عليه السلام ، امام حسين عليه السلام ، امام صادق عليه السلام و امام عسكرى عليه السلام . ۲
تعداد راويان، در طبقه اصحاب ائمّه عليهم السلام ، با حذف موارد تكرار ، هشت نفرند: 1 . اسماعيل بن جابر، 2 . ابو بصير، 3 . ابو عمارة المنشد، 4 . هارون بن خارجة، 5 . ابو القاسم ابن العلاء الهمدانى، 6 . ابن سنان ۳ ، 7 . صفوان بن مهران الجمّال، 8 . اسحاق بيّاع اللؤلؤ.
و اگر «بعض أصحابنا» در حديث سوم غير از اين هفت صحابى باشد، تعدادشان به رقم هشت مى رسد. ۴
وضعيت اسانيد احاديث
علاوه بر اعتبار حديث از راه استفاضه معنايى ، بلكه و استفاضه لفظى ، تعداد متعدّدى از تك تك آنها نيز داراى اسانيد معتبر و صحيح هستند. گزارش اجمالى وضعيّت سندى اين احاديث به قرار زير است:
حديث 1 : اسناد اوّل صحيح بنا بر وثاقت محمد بن سنان؛ و اسناد دوم حسن به وجود حكَم بن مسكين.
حديث 2 : اسناد اوّل صحيح و اسناد دوم حسن به حكم بن مسكين.
حديث 3 : صحيح به رأى مشهور و مقتضاى تحقيق. ۵
1.حديث يكم: ۲ اسناد، حديث دوم: ۲ اسناد از ابى بصير، حديث سوم: ۱ اسناد، حديث چهارم: ۳ اسناد از هارون بن خارجة، (ضمنا در طبقه صحابى با حديث سوم است)، حديث پنجم: ۱ اسناد، حديث ششم: ۱ اسناد مرسل با تعبيرى حاكى از احراز، حديث هفتم: ۱اسناد، حديث هشتم: ۱ اسناد، حديث نهم: ۱ اسناد، حديث دهم: ۱ اسناد.
2.احاديث ۱ و ۴ و ۵ و ۶: امام صادق عليه السلام ، از امام حسين بن على عليهماالسلام، حديث ۲ : امام صادق عليه السلام از امام أمير المؤمنين عليه السلام ، حديث ۳ : امام صادق عليه السلام ، حديث ۷ : از امام عسكرى عليه السلام ، حديث ۸ و ۹ : از امام صادق عليه السلام .
3.ظاهر از اطلاق اين نام، عبد اللّه بن سنان است.
4.حديث يكم از اسماعيل بن جابر و ابى بصير، حديث دوم از ابى يحيى الحذاء، عن بعض أصحابنا، حديث سوم. از ابى عمارة المنشد، حديث چهارم از ابى بصير، احاديث پنجم و ششم از هارون بن خارجة، حديث هفتم از أبى القاسم ابن العلا الهمدانى، حديث هشتم از صفوان بن مهران الجمّال، حديث نهم از إسحاق بيّاع اللؤلؤ.
5.زيرا گر چه محمّد بن الحسين الخزاز توثيق ندارد، ليكن راوى از او ابان بن عثمان الأحمر است كه از اصحاب اجماع است.
