ميان مفاهيم. اين بدان جهت است كه از يك منظر، آموزه هاى دين بر سه قسم اند: گزاره، مفهوم و نظام. مراد از گزاره، تك آيه يا تك حديث است؛ و مراد از مفهوم، موضوعى است كه آيات و روايات بدان پرداخته اند؛ مثل تقوا، زهد، حيا و ... ؛ و بالاخره مراد از نظام، ارتباط تعريف شده، مشخص و منظم ميان چند مفهوم دينى است كه ممكن است يك مدل را به وجود آورند؛ مانند مدل تنظيم رفتار كه از چندين مفهوم دينى تشكيل شده است. ^۱ همه اين مراتب نيازمند بررسى روشمندانه براى استخراج معارف روانشناختى دين است. گاه، يك گزاره (آيه يا روايت) در بردارنده نكته علمى مهمى است كه نياز به شناسايى و كشف داشته و چه بسا از قابليت نظريه پردازى نيز برخوردار باشد. در اينجا موضوع پژوهش، يك گزاره است كه بايد به صورتى روشمندانه منطق حاكم بر گزاره يا چرايى نهفته در آن را يافت. و گاه، با يك مفهوم شناخته شده دينى رو به رو هستيم كه قابليت مفهوم سازى در حوزه علوم انسانى و وارد ساختن آن به مجموعه مفاهيم يك علم به ويژه روانشناسى را داراست. در اين نوع، نه يك گزاره، بلكه يك مفهوم موضوع بررسى است كه مجموعه اى از گزاره ها را زير پوشش خود دارد. و گاه نيز مسأله ما نظام حاكم بر تعدادى از مفاهيم دينى است. معمولاً مجموعه اى از مفاهيم مرتبط با يكديگر، نظامى خاص را سامان مى دهند. در اين نوع، صحبت از يك مفهوم نيست، بلكه صحبت از يك نظام خاص است كه از ارتباط چند مفهوم با يكديگر به وجود مى آيد و محقق بايد در صدد شناخت آن برآيد.
از آنچه گفتيم، روشن شد كه در عالم حديث، در مرتبه نخست، يك «گزاره» قرار دارد. سپس مجموعه اى از گزاره هاى مربوط به يك موضوع، يك «مفهوم» را به وجود مى آورند و در نهايت، مجموعه اى از مفاهيم، يك « نظام» را تشكيل مى دهند.