است. بر امر او ثابت نمى ماند مگر آن كسى كه خداوند در ذرّ اول از او ميثاق گرفته است. ^۱

شيخ طوسى اين حديث را با سند خود ذكر مى كند. ^۲

سخن از غيبت، به هنگام ترغيب به انفاق قبل از زمان نيافتن نيازمند

۰.امام صادق عليه السلام مى فرمايند:با يكديگر رابطه برقرار كنيد و به يكديگر نيكى كنيد و مهر بورزيد. قسم به كسى كه دانه را شكافت و آفريدگان را آفريد، به يقين زمانى برايتان مى رسد كه هيچ كدامتان جايى براى درهم و دينارش نمى يابد تا انفاق كند. (نعمانى توضيح مى دهد كه منظور هنگام ظهور قائم عليه السلام است كه به خاطر بى نياز شدن مردم چنين مى شود) كاهلى مى پرسد: چه زمانى چنين شود؟ حضرت مى فرمايند: هنگام نيافتن امامتان كه دائما چنين خواهيد بود تا آن كه بر شما طلوع كند، چنان كه خورشيد طلوع مى كند ... . ^۳

در سند نعمانى، احمد بن مابنداذ از محمد بن مالك از محمد بن سنان روايت مى كند، اما در بحار، احمد بى واسطه از محمد بن سنان روايت مى كند.

نتيجه

مسأله غيبت و مهدويت در بين مسلمانان، به خصوص شيعيان، داراى سابقه اى بس ديرين است و اذهان مسلمانان به وسيله روايات نبوى و علوى با اين حقيقت آشنا بوده است. محدوده كار ما در بررسى احاديث غيبت فقط باب دهم كتاب الغيبة نعمانى بود. بر اساس احاديث طبقه بندى شده بالا به خوبى تواتر معنوى روايات غيبت معلوم مى شود. روايات پيش گفته از كتاب ها و اصول مؤلّفان قرن هاى اول و دوم و سوم گرفته شده است. امامان شيعه عليهم السلام در مناسبت هاى مختلف، در جواب سؤال شيعيان، و يا به طور مستقيم درباره غيبت صحبت كرده اند.
سخن از غيبت در روايات ائمّه اطهار عليهم السلام به هنگام پيشگويى شهادت سه امام، در بيان سنّت الهى بر خالى نماندن زمين از حجّت، در تعريف معناى غيبت، در بحث تفسيرى برخى آيات و ربط آنها به غيبت حجّت خدا، به هنگام ترغيب به انفاق و احسان قبل از آن كه زمانى برسد كه كسى از شدّت بى نيازى كمك ديگران را دريافت نكند، به وقت نهى شيعيان از مشهور كردن نام و امر حضرت قائم عليه السلام ، هنگام هشدار نسبت به فتنه هاى غيبت، در خبر از نبود فاصله زمانى بين امامان، در خبر از زمان ظهور امام عصر ـ ارواحنافداه ـ در بيان شيوه برخورد با مشكلات عقيدتى در زمان غيبت، به هنگام بيان نزديك ترين حالت شيعه به خداوند، به وقت تشبيه حضرت قائم (عج) به پيامبران، در